هوش جنبشی-حرکتی چیست؟
هوش جنبشی-حرکتی چیست؟
هوش بدنی حرکتی (Bodily Kinesthetic Intelligence) – که به آن هوش بدنی جنبشی یا هوش اندامی جنبشی هم گفته می‌شود- یکی از هوش‌های چندگانه در نظریهٔ گاردنر است. افرادی که سبک یادگیری آن‌ها بدنی حرکتی است، برای کشف جهان پیرامون خود از حس لامسه و توانایی جسمانی‌شان بهره می‌برند.
افراد دارای هوش جنبشی-حرکتی بالا تسلط زیادی بر حرکت بدن خود دارند و از حرکات بدن برای نمایش منظور و احساس خود استفاده می کنند. این هوش شامل توانایی حفظ تعادل، آگاهی کامل از وضعیت بدن و سرعت بالا در انجام کارهای بدنی است. این هوش همچنین به استفاده حرفه ای از دست ها در تولید صنایع دستی نیز ارتباط دارد.
این هوش از دو توانایی در کنار هم تشکیل شده؛
1. توانایی کنترل و تنظیم حرکات بدن
2. توانایی برقراری ارتباط با اشیا
کسانی که هوش بدنی و جنبشی بالایی دارند ممکن است تنها در یکی از این توانایی‌ها قوی باشند، اما برخی دیگر از آن‌ها هر دو توانایی را هم‌زمان دارند.
ویژگی افراد با هوش جنبشی-حرکتی بالا
این افراد با کمک بدن و حس لامسه با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می کنند. دوست دارند اجسام مختلف را در دست بگیرند و با کمک دستان خود دستگاهی را بسازند.
1. برای بیان احساسات و ایده های خود از حرکات بدن خود کمک می گیرند.
2. با جنبش و حرکت درباره خود، توانایی های ذهنی و فیزیکی خود و محیط اطرافشان اطلاعات کسب می نمایند.
3. آن ها دانش و درک ذاتی از چگونگی پاسخ بدن در موقعیتی که نیاز به فعالیت فیزیکی دارد، دارند.
4. این افراد از وضعیت بدن خود آگاهی زیادی دارند. علاوه بر آگاهی از وضعیت ظاهری بدن، درک مواردی از قبیل تعادل، موقعیت مکانی اعضای بدن، سرعت و ایستایی نیز برای این افراد ساده است.
5. افراد با هوش جنبشی – حرکتی بالا موضوعات را با درگیر شدن بدن خود بهتر می فهمند. یادگیری آن ها زمانی که موضوعی را بدون درگیر شدن بدن و فقط با خواندن می آموزند کاهش می یابد.
6. علاقه دارند که مدام در تحرک باشند و به ندرت برای مدت طولانی یک جا می نشینند. آن ها اکثر مواقع در حال جنبش هستند، حتی اگر این جنبش فقط توسط یک عضو بدن آن ها مثل دست یا پا اتفاق بیفتد.
7. ارتباط سریع عصب و عضله در این افراد برقرار است و می توانند حرکت بدن خود را با آنچه در محیط اطراف می بینند به سرعت هماهنگ کنند.
8. همچنین برخی ویژگی های افراد با هوش میان فردی – اجتماعی بالا را نیز دارند.
هوش بدنی، بیش فعالی نیست!
همان‌طور که گفته شد، این کودکان به‌طورکلی از حرکات بسیار زیاد فیزیکی برخوردار هستند. زیاد بودن این حرکات ممکن است سبب گردد تا بسیاری از والدین به دنبال محدود کردن این کودکان باشند که این امر، امری به‌شدت اشتباه می‌باشد؛ زیرا در این دوران، افراد و یا کودکان به دنبال استعدادها، علایق و کشف خود می‌باشند و با محدود کردن آن‌ها و تصمیمات غیر اصولی، او را از راهی که می‌تواند به نبوغ ختم شود، دور خواهید کرد.
در ادامۀ فرایند رشد این افراد، جنب و جوش این افراد در محیط‌های اجتماعی، مدارس، کلاس‌های متفرقه، و… نیز بروز داده خواهد شد و بخش بسیار اشتباه و غیر قابل جبران این موضوع آن است که افراد تحت عنوان فردی بیش فعال شناخته می‌شوند.
بسیاری از والدین در پی آن که گمان می‌کنند کودکشان بیش فعال است، اقدام به درمان این موضوع می‌کنند. برای مثال: کودک خود را نزد روان‌شناس و یا روان‌پزشک می‌برند تا اقدامات درمانی نظیر مصرف داروها و… صورت گیرد. این اقدامات درمانی می‌تواند آثار بسیار مخرب‌تری را بر فرد بگذارد.
اقدامات نامناسب و اشتباه در خصوص فرد و یا کودکی که از هوش بدنی بالایی برخوردار می‌باشد، ممکن است سبب کاهش چشم‌گیر عزت نفس در او شود.
از دیگر مواردی که ممکن است در اثر اقدامات نامناسب در فرد ایجاد شود، می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
عدم علاقه به ادامۀ تحصیل
شکست تحصیلی
تجمع انرژی مضاعف
بدخلقی در رفتار
و…
اهمیت شناخت هوش جنبشی - حرکتی
والدين و معلمان نقش مهمي در كشف و پرورش اين هوش در كودكان دارند. تشخيص و تمايز اين هوش از بيش‌فعالي براي كودكان بسيار مهم و حياتي است. با ارائه‌ي فرصت‌ها و روش‌هاي آموزشي مناسب آن‌ها مي توانند مخترع، مهندس، ورزشكار و در بسياري از مشاغل و کارها توانمند شوند. والدين مي‌توانند فضايي را براي فعاليت‌هاي خلاقانه‌ي آن‌ها ايجاد كنند.
با آموزش هوش جنبشی-حرکتی مي‌توان افراد مستعد در اين هوش را براي مشاغل و حرفه‌هاي مختلف پرورش داد. در واقع، هم انواع فعاليت‌هاي عملي و حركتي مانند نمايش‌هاي بدون كلام، نمايش‌هاي كلاسي، بازي‌هاي گروهي و رقابتي، باغباني، آشپزي، تمرينات آرام‌سازي، حركات و نرمش‌هاي بدني، تمرينات هوشياري بدني، تايپ، بازيگري، نوازندگي، صنايع‌دستي، آرايشگري، تصوير‌برداري هنري، گردش‌هاي علمي، نمايش و ايفاي نقش، مجسمه‌سازي و… به پرورش اين هوش کمک مي‌کنند و هم افراد داراي اين هوش به اين نوع مشاغل و فعاليت‌ها گرايش بيشتري نشان مي‌دهند.
مشاغل مرتبط با هوش بدنی و جنبشی
جراحی
پرستاری
کاردرمانی
فیزیوتراپی
سخنران
نقاش
ورزشکار
مربی رقص
بافنده فرش
طراح هنری
خیاط
مربی ورزشی
مکانیک
کشاورز
تقویت هوش بدنی و جنبشی
اگر احساس می‌کنید نیاز دارید این هوش را در خود یا فرزندتان پرورش دهید جای نگرانی نیست زیرا به‌راحتی می‌توانید با استفاده از راهکارهایی این توانایی را افزایش دهید. ازجمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
ورزش کردن
ورزش کردن مرتب حتی اگر در حد چند تمرین ساده باشد می‌تواند رابطه ذهنی را با شرایط جسمی بهتر کند. ورزش کمک می‌کند تا در حفظ تعادل و همین‌طور برقراری رابطه بین اندام‌های مختلف توانایی بیشتری به دست بیاورید. بهتر است برای تمرین کردن از چند حرکت ساده شروع کنید و این برنامه را تا انجام ورزش‌های پیچیده‌تری مثل زومبا یا ایروبیک جلو ببرید. بهتر است ورزش را با سرگرمی تلفیق کنید تا علاقه کودکتان نیز به این دست فعالیت‌ها بیشتر شود.
تمرینات ریلکسیشن
تمرینات آرام‌سازی کمک می‌کنند برای مدت کوتاهی تنها به خود توجه داشته باشید و بالاترین هدف آن این است که بتوانید بین ذهن و جسمتان ارتباط برقرار کنید. درنتیجه این تمرین‌ها تا حد زیادی می‌توانند به شما برای تسلط پیدا کردن روی بدنتان کمک کنند. انجام این تمرینات با صدای بلند به همراه فرزندتان به یاد می‌دهد که چگونه این کار را انجام دهد.
به هنر اهمیت بدهید
یکی از راهکارهایی که برای پرورش توانایی بدنی و جنبشی خیلی کمک خواهد کرد این است که زمانی را به ساختن کاردستی‌های مختلف اختصاص دهید. ساختن کاردستی یا کار کردن با دست می‌تواند توانایی شما را برای انجام حرکات ظریف افزایش دهد. می‌توانید با توجه به سلیقه و علایق خود فعالیت‌های مختلفی مثل صنایع‌دستی، سفالگری، خیاطی یا حتی درست کردن کاردستی‌های ساده مقوایی در خانه را شروع کنید. برای فرزندتان از وسیله‌های آموزشی یا بازی‌های مختلف مثل مداد رنگی، خمیر بازی، سفالگری، شن بازی و… استفاده کنید.
حس لامسه را تقویت کنید
می‌توانید این بازی را همراه با کودکتان انجام دهید و از این راه هوش بدنی و جنبشی را در هر دوی‌تان افزایش دهید. برای این کار چشمانتان را ببندید و سپس با لمس کردن اشیا نام آن‌ها را حدس بزنید. یا انجام کارهای مختلف مثل بریدن یک کاغذ به شکلی خاص را با چشمان بسته انجام دهید.
نمایشنامه اجرا کنید
یکی از بهترین راهکارها برای تقویت هوش بدنی و جنبشی در کودکان این است که داستان‌های موردعلاقه آن‌ها را به‌صورت یک نمایشنامه با یکدیگر اجرا کنید. این کار در کنار بالا بردن هوش بدنی و جنبشی می‌تواند به تخیل و حافظه فرزند شما نیز کمک کند.
توصیه ای برای والدین و معلمان
اولین اشخاصی که در ساخت و یا ویران کردن این هوش در فرد تأثیرگذار هستند، خانواده و در ادامه مدارس و دبیران هستند؛ زیرا این دوره از زندگی افراد، سازنده‌ترین و همچنین ویران کننده‌ترین بخش زندگی هر فرد به‌شمار می‌رود.
پس در این بخش، توصیه‌هایی به والدین، معلمین و هر شخصی که در این برهۀ زمانی با کودک و یا دانش‌آموز در ارتباط است و از همه مهم‌تر نقش آموزندگی دارد، ارائه خواهیم کرد:
همان‌طور که گفته شد، کودکانی که از هوش جنبشی – حرکتی بالایی برخوردارند، علاقۀ بسیاری به باز کردن اسباب‌بازی‌ها و همچنین دیگر لوازم منزل، از خود نشان می‌دهند؛ زیرا بسیار مشتاق‌اند تا درون یک شیء را مشاهده کنند. در این لحظه والدین ممکن است رفتارهای متفاوتی از خود نشان دهند. اما والدین محترم می‌بایست آگاه باشند که ممکن است کودکشان در حال کشف هوش، استعدادها و کشف نبوغ خود باشد و سوء رفتار با او می‌تواند او را از مسیر نبوغ خود دور کند.
در ادامه، مثالی کوتاه در خصوص دبیران، معلمین، و… داریم:
برای مثال، اگر دبیر علوم آزمایشگاه هستید، حتماً در صورت امکان برای جابه‌جایی لوازم آزمایشگاه از دانش‌آموزان کمک بگیرید. از آن‌ها بپرسید که چه کسی می‌خواهد داوطلب شود تا در امور آزمایشگاهی به شما کمک کند؟ یا برای انجام آزمایش‌های مختلف حتماً در صورت امکان، لوازم را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید و بگذارید خودشان با مدیریت شما لوازم آزمایشگاهی را لمس کنند؛ زیرا همان‌طور که گفته شد، کشف نبوغ و آموزش به افرادی که از هوش بدنی بسیار بالایی برخوردارند، وابسته به لمس و انجام موارد گوناگون است.
از نکاتی که دبیران در شیوۀ آموزشی خود می‌توانند از آن بهره گیرند، ایجاد فضایی مناسب برای افراد و دانش‌آموزانی است که از این هوش برخوردارند. ایجاد فضای مناسب، ملزم به انجام برخی اقدامات است که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:
معلمین می‌توانند در مواردی همچون آوردن گچ، ماژیک، و… که نیاز به تحرک است، از این اشخاص کمک بگیرد و این‌گونه فعالیت‌ها را به دست آن‌ها بسپارد.
حتماً در ساعت آموزشی، زمان کوتاهی را برای استراحت و تحرک بچه‌ها در نظر بگیرند.