روانشناسی نوجوان چیست؟
نوجوانی یکی از دوره های سنی حساس می باشد.روانشناسی نوجوان اختصاص به سلامت روان و نیازهای منحصر به سلامت روان در نوجوانان در بازه ی سنی 10 تا 19 دارد. متخصصان و روان شناسان بسیاری اقدام به ارائه نظریاتی در مورد نوجوانی داشته اند.
عبور از مرحله کودکی و ورود به مرحله جوانی یک فرآیند ذهنی و جسمی پیچیده است. مساله تنها افزایش آگاهی و اطلاعات آن ها نیست. نحوه تفکر نوجوانان در حال گذار است و آنها متفاوت فکر می کنند، متفاوت عمل می کنند و حتی احساسات متفاوتی نیز دارند. این تغییر رفتار ممکن است حتی در رژیم غذایی آن ها نیز رخ دهد.
روانشناسی نوجوانان با نگرانی ها و مشکلات مختلف نوجوانان دست و پنجه نرم می کند و به دنبال ارائه راه حل است.

سلامت روان و اهمیت آن در روانشناسی نوجوان
بسیاری از افراد در مورد درمان های سنتی مانند گفتگو درمانی برای بزرگسالان و بازی درمانی برای کودکان در حیطه ی روانشناسی اطلاعاتی دارند.
اما نوجوانان در گروه سنی متمایز از بزرگسالان و کودکان قرار دارند. نوجوانان نه کودک اند و نه بزرگسال؛ بنابراین افراد در این گروه سنی نیازهای منحصر به خود را دارند.
همان گونه  که خانواده ها تحمل بیماری جسمانی فرزندان خود را ندارند و سلامت جسمانی فرزندانشان مهم است بایستی به ‌سلامت روان فرزند خود هم نهایت دقت و  توجه را داشته باشند. خانواده ها باید اطلاعات کافی را درباره مسائل بهداشت روانی در نوجوانان کسب کنند. یکی از اختلالاتی که نوجوانان در این دوره با آن مواجه می شوند، اختلال اضطرابی می باشد. علائم این اختلال  در نوجوانان به شرح زیر است:
    سردرد
    گیجی
    تغییر در وزن
    احساس نگرانی شدید
    ترس از مرگ
    تنگی نفس
    تعریق بیش‌ از حد
    ضربان قلب شدید
    و …
اختلال افسردگی : یکی دیگر از اختلالات این دوره ی سنی، افسردگی است. از جمله علائم افسردگی در نوجوانان که در صورت مشاهده بهتر است به مشاوره روانشناسی نوجوان مراجعه کنید به شرح زیر است:
     از دست دادن علاقه به فعالیت ‌های مورد علاقه
    تغییر در میزان و کیفیت خواب
    مشکل تمرکز کردن روی تکالیف مدرسه
    تغییر در میزان غذا خوردن
    احساس غم و اندوه و ناامیدی شدید
    و …
متاسفانه پنجاه درصد  از نوجوانان کشور دچار اختلالات دوره ی سنی نوجوانی هستند، به دلیل جدی نگرفته شدن این اختلالات به وسیله ی والدین، این اختلالات درمان نمی شوند. در صورتی که اختلالات سلامت روان نوجوانان، بدون بررسی و درمان بمانند، برای نوجوانان خطرات خیلی زیادی در پی خواهند داشت. به عنوان نمونه: نوجوانی ممکن است به دلیل مشکلات رفتاری و تحصیلی از مدرسه اخراج شود و یا ممکن است به اعتیاد یا جرم کشیده شود. در صورتی که در مورد وضعیت سلامت روان نوجوان خود نگران هستید، باید در اولین فرصت به مشاوره روانشناسی نوجوان مراجعه کنید. جلسات درمانی و مشاوره روانشناسی نوجوان موجب ایجاد تفاوت در کیفیت زندگی نوجوان شما شود.

ویژگی های دوران نوجوانی
برخی از مهم ترین ویژگی های این دوران، شامل موارد زیر می شود:
رشد عقلی؛ نوجوان قدرت ذهنی فوق العاده ی دارد و می تواند رویا پردازی کند و بر خلاف کودکان دنیای ذهنی و درونی خودش را داشته باشد. رشد عقلی با تفکر انتزاعی همراه است و به نوجوان به درک منطقی قضایا و استدلال علمی کمک می کند.
استقلال فکری؛ در این دوره سنجش و ارزیابی مسائل از زوایای مختلف جای خود را به ساده اندیشی دوران کودکی می دهد. نوجوان در این دوره استقلال فکری به دست می آورد و حتی می تواند از والدین خود انتقاد کند یا دچار تردید های اعتقادی شود.
ابراز وجود؛ نوجوان سعی می کند به ثبات شخصیتی دست پیدا کند و توانایی هایش را به دیگران نشان دهد. و تمایل به مستقل شدن و ابراز وجود دارد و دوست دارد که والدین شخصیت و نظرات او را بپذیرند.
عدم تعادل عاطفی؛ متاسفانه در این دوره شاهد عدم تعادل عاطفی در نوجوانان هستیم؛ بسیاری از نوجوانان قادر به کنترل عواطف و احساسات خود نبوده و نمی توانند خشم خود را کنترل کنند و حتی پس از آرام شدن، احساس پشیمانی می کنند.

اهمیت روانشناسی نوجوان و والدین
روانشناسی نوجوان اهمیت بسیاری دارد؛ والدین با کمک گرفتن از روانشناس نوجوان می توانند رابطه خوبی با نوجوان خود در این دوره داشته باشند و به فرزند خود در رشد بهتر شخصیت و خودشکوفایی استعدادها کمک کنند. می دانیم که نوجوانی دوره پر از چالش و بحران است و تشدید هرگونه بحران می تواند آینده نوجوان را تحت تاثیر قرار دهد.
هرچه آگاهی والدین از دوره نوجوانی، چالش ها و تغییرات آن بیشتر باشد، مواجهه و عملکرد آن ها در این دوره بهتر خواهد بود. در نتیجه مراجعه به روانشناس نوجوان از سوی والدین اهمیت بسیاری دارد.

وظیفه روانشناس نوجوان چیست؟
یک روان شناس نوجوان با اطلاعات تخصصی که در زمینه دوره نوجوانی دارد، می تواند به والدین و نوجوان در مورد امور مرتبط با نوجوانان مشاوره دهد. او می تواند در مورد بحران های دوره نوجوانی با والدین صحبت کند و نوجوان را از چالش های این دوره آگاه کند.
یک روان شناس نوجوان می تواند پیامدهای اتفاقاتی که ممکن است در این دوره تحت تاثیر همسالان یا محیط رخ دهد را برای نوجوان بازکو کند.
همچنین یک روان شناس نوجوان می تواند به نوجوان و خانواده در حل مشکلات خانوادگی، رفع تنش و استرس، فشار های اجتماعی و ... کمک کند.

مشکلات نوجوانان و راه حل آنها در روانشناسی
1- تغییرات جسمی نوجوانان
تغییرات جسمی نوجوانان به دلیل تغییر سطح هورمون های بدن آن ها ایجاد می شود برخی از این تغییرات عبارتند از :
    تغییرات صدا و رشد قدی در پسران
    تغییرات جسمی دختران و شروع عادت ماهانه در ایشان
    ظاهر شدن جوش های بلوغ بر روی صورت نوجوانان
    افزایش عضلات بدن که ممکن است منجر به افزایش وزن در دختران شود.
برای حل این مشکلات، والدین و یا مشاوره کودک و نوجوان باید به نوجوان در این زمینه آگاهی بدهند وآن ها توضیح بدهند که این مراحل از رشد کاملا طبیعی است و لازم نیست از آن خجالت بکشند. هم چنین پدر و مادر باید به نوجوانان کمک کنند تا با این تغییرات سازگار شوند. داشتن یک رژیم غذایی مفید و برنامه ورزشی نیز می تواند در این زمینه موثر باشد.
2- تغییرات و مشکلات عاطفی
هورمون ها نه تنها موجب تغییرات جسمی نوجوانان می شوند بلکه از نظر عاطفی نیز روی آن ها تاثیر می گذارند.  نوجوانان در مرحله انتقال بین کودکی و بزرگسالی هستند و گاها نمی توانند بین مسئولیت پذیری بزرگسالانه و شور و اشتیاق کودکانه باید کدام را انتخاب کنند. برخی از این مشکلات عاطفی به شرح زیر است:
    به راحتی و برای هر مساله ای احساسات شدیدی از خود بروز می دهند. برای مثال سریع عصبانی می شوند، هیجان زده می شوند و یا ناراحت می شوند.
    دختران نوجوان در این سن به راحتی گریه می کنند.
    نوسانات خلقی از جمله مشکلات رایج نوجوانان است.
    نوجوانانی که زودتر به سن بلوغ می رسند ممکن است تحت استرس قرار بگیرند.
    نوجوانی سن آغاز احساسات جنسی در نوجوانان است. فکر کردن به احساسات و افکار جنسی ممکن است موجب ایجاد حس گناه در آنها شود.
نقش روانشناسی نوجوانان در این مرحله این است که والدین را در این خصوص آگاه کند و آن ها را تشویق کنند تا با فرزندان خود صحبت کنند و بدون قضاوت کردن تنها به آن ها گوش دهند. ممکن است در این مرحله، نوجوانان برای صحبت با والدین خود احساس راحتی نداشته باشند، در این صورت استفاده از مشاوره کودک و نوجوان می تواند ثمر بخش باشد.
3- خطر استفاده از مواد مخدر
نوجوانی سن بسیار حساسی است و ممکن است نوجوانان در معرض استفاده از مواد مخدر و یا مشروبات الکلی قرار داشته باشند. از نقطه نظر روانشناسی در نوجوانان، این اتفاق ممکن است دلایل زیادی داشته باشد. فشار هم سن و سالان برای مصرف سیگار یا نوشیدنی های غیر مجاز ویا تشویق آن ها برای افزایش اعتماد به نفس و اعلام استقلال می تواند از جمله این دلایل باشد.
در این مرحله شما لازم است مرتبا رفتارهای فرزند خود را مد نظر داشته باشید تغییر الگوهای خواب و یا اشتهای او را بررسی کنید. البته این کار به این معنی نیست که جاسوسی آن ها را کنید و یا وسایل آن ها را بدون هماهنگی جستجو کنید. این کار ممکن است موجب ناامنی و از بین رفتن اعتماد بین شما شود. اگر درباره این مساله نگران هستید و فرزند شما مایل به صحبت مستقیم با شما نیست می توانید طی جلسات مشاوره کودک و نوجوان، از درمانگر متخصص در روانشناسی نوجوانان کمک بخواهید.
4- مشکلات دوران تحصیلی
دوران دبیرستان تنها دوران یافتن دوستان جدید و یافتن استقلال بیشتر نیست. نوجوانان در این سن مشغولیت های تحصیلی زیادی نیز خواهند داشت. فشار برای پذیرش در دانشگاه می تواند آغاز استرس های نوجوانان باشد. انجام تکالیف درسی که به طرز عجیبی میزان آن در این دوره افزایش یافته است نیز می تواند عامل اضطراب آنها شود. حواس پرتی ها و انجام کارهای متفرقه با دوستان نیز می تواند منجر به افت عملکرد تحصیلی دانش آموزان باشد.
نکته مهم درباره نگرانی های تحصیلی دانش آموزان این است که از آرزوهای آنان حمایت کنید، آنان را تشویق کنید ولی به آنها فشار زیادی وارد نکنید. راه های موفق دیگری به جز تحصیلات دانشگاهی نیز برای نوجوانان وجود دارد.
برای کاهش فشار تحصیلی بر روی فرزند خود، می توانید وظایف منزل آن ها را کاهش دهید تا در صورت لزوم بر روی پروژه های درسی خود بیشتر وقت بگذارند. هم چنین می توانید به او کمک کنید تا بتواند برای کارهای خود برنامه ریزی بهتری داشته باشد. توجه کنید که بهتر است برای او استراحت های کوتاه مدت بیشتری در نظر بگیرید. زیرا نوجوان هنوز ظرفیت جسمی یک بزرگسال را ندارد و ممکن است زودتر خسته شود.
5- مشکلات بهداشتی
نوجوانان از نظر عاطفی و جسمی بسیار آسیب پذیر هستند. بدون تغذیه مناسب و مراقبت های بهداشتی ممکن است در معرض بیماری های مختلف باشند. از آنجایی که نوجوانان مدام درحالت فعالیت هستند ممکن است نتوانند وعده های غذایی مرتبی داشته باشند و یا عادت های غذایی نامناسبی مانند خوردن فست فود در آن ها ایجاد شود. استرس ها و نگرانی های این دوران نیز می تواند عاملی برای از دست دادن اشتها، کاهش وزن و یا حتی افزایش وزن باشد.
نقش والدین در این مورد بسیار پر رنگ است. شما باید وعده های غذایی منظمی برای او در منزل تدارک ببینید و یا حتی برای او آماده کنید. با فرزندان خود صحبت کنید تا در صورت بروز هرگونه بیماری و یا استرس موضوع را با شما در میان بگذارند.
6- مشکلات روحی و روانی
تحقیقات نشان می دهد که حدود 50% از اختلالات سلامت روان در بزرگسالان از سن 14 سالگی شروع شده است. درحقیقت یک سوم مرگ و میرهای نوجوانان به دلیل افسردگی است. نوجوانان ممکن است در این سن دچار مشکلات عزت نفس و یا اعتماد به نفس شوند. احساس فرومایگی و یا شرمساری در مورد درون و یا ظاهر خود داشته باشند. ممکن است تصور کنند به اندازه کافی باهوش و یا زیبا نیستند. نگرش اغلب نوجوانان در این سن  در یک جمله خلاصه می شود :"من خوب نیستم". افسردگی، تغییرات خلق و خو، استرس و اختلالات اضطرابی از متداول ترین مشکلات روانشناسی در نوجوانان است.
رواشناسی نوجوانان در این مرحله می تواند کمک زیادی به حل مساله کند. شاید تغییر خلق و خو در نوجوانان امر عادی باشد و تشخیص بروز یک اختلال برای والدین امر دشواری باشد. ممکن است فرزندان در منزل رفتار بهتری داشته باشند ولی در خارج از منزل علائم و نشانه های جدی از بروز یک اختلال را از خود نشان دهند. والدین باید بتوانند به طور موثری ارتباط خود را با فرزندشان تقویت کنند.
7- مشکلات اجتماعی
تمایل برای جلب توجه جنس مخالف در سنین نوجوانی آغاز می شود. ممکن است دختر و پسر نوجوان از به وجود آمدن چنین احساسی احساس شرمندگی یا خجالت کند. نوجوانان به دنبال این هستند که هویت خاص و مستقل خود را داشته باشند. آن ها هم چنین به دنبال زیر سوال بردن مفاهیمی هستند که بقیه آن را "درست" یا "غلط" می نامند. ممکن است دوستان مختلفی داشته باشند که همه آن ها مورد تایید خانواده نباشند. رفت و آمدهای مکرر، تماس های تلفنی و یا استفاده بیش از اندازه از شبکه های اجتماعی می تواند در صورت عدم مدیریت صحیح حتی منجر به بروز بحران در خانواده شوند.
والدین باید بدانند که این مرحله بخشی از روند طبیعی روند نوجوانان است. اگر فرزندتان زمان زیادی را بیرون از منزل می گذراند زیاد به او سخت گیری نکنید. این نکته را در نظر داشته باشید که او در حال کشف یک دنیای کاملا جدید است. او را آزاد بگذارید ولی رهایش نکنید. او باید این اطمینان داشته باشد که هر کجا به کمک احتیاج داشته باشد شما کنار او خواهید ماند.
مشکلات جنسی، استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی و رفتار خشونت آمیز از جمله سایر مشکلاتی است که در مبحث روانشناسی نوجوانان به آن پرداخته می شود.

بررسی نوجوانان در دنیای امروزی
امروزه جایگاه خاصی که فضای مجازی و استفاده از شبکه های اجتماعی در زندگی افراد  پیدا کرده است، برخی پیامدهای مثبت و منفی زیادی در پی دارد.  از آن جایی که تلفن همراه و رسانه های مجازی، بخش بزرگی از زندگی روزمره ی نوجوانان را تشکیل می دهد، خانواده ها را نگران  مضطرب می کند. نگرانی بیشتر والدین از ورود به فضای مجازی و گرفتن اطلاعات نامناسبی که متناسب سن آن ها نیست، می باشد. در حال حاضر، فضای مجازی و شبکه های اجتماعی روشی برای ایجاد ارتباط است و از آن می توان به عنوان یک ابزاری جهت یادگیری استفاده کرد. ولی  باید توجه لازم را در این راستا داشت که استفاده از فضای مجازی نوجوانان را دچار مشکلات نکند. باید  با نوجوان خود راجع به  فواید و مضرات فضای مجازی و تلفن همراه صحبت کرد و آن ها را به استفاده ی مثبت از این تجهیزات قانع کرد.
البته نحوه ی بیان این صحبت باید به گونه ای باشد که به صورت نصیحت و یا سرزنش نباشد، چون ممکن است در این گفتگو با مقاومت مواجه شوید. متاسفانه در دوران نوجوانی صحبت کردن و قانع کردن نوجوان کار سختی است. در مورد نحوه ی صحبت با نوجوان خود در ارتباط با موضوعاتی که ممکن است برای او خطر آفرین باشد بدون ناراحت و عصبانی کردن آن می توانید از مشاوره روانشناسی نوجوان کمک بگیرید. مشاوره روانشناسی نوجوان با توضیحاتی که در مورد نحوه ی بیان و چگونگی صحبت با نوجوان می دهد، این اطمینان را می توانید حاصل کنید که مکالمه شما موثر واقع می شود و موجب ایجاد تغییراتی در او می شود.

_________________________________________________________

مقالات دیگر