اختلال خواب چیست؟
اختلالات خواب گروهی از بیماری ‌ها هستند که توانایی فرد برای خوابیدن به طور منظم را تحت تاثیر قرار می‌ دهند. شیوع این اختلالات، چه به سبب بیماری زمینه ‌ای و چه به سبب اضطراب بیش از حد، در دنیا در حال افزایش است. در واقع، بیش از 75 درصد انسان هایی که بین 20 تا 59 سال داشتند اختلالات خواب به طور نسبتا منظم را گزارش می ‌کنند.
بیشتر افراد، گهگاه مشکلات خواب را به سبب اضطراب، برنامه‌ های سخت روزانه و دیگر تاثیرات بیرونی تجربه می‌ کنند. با این وجود، زمانی که این مشکلات شروع به رخ دادن به طور منظم کنند و با زندگی روزمره تداخل کنند، ممکن است وجود یک اختلال خواب را نشان دهند.

علائم اختلال خواب
علائم اختلال خواب می‌تواند به شدت و نوع اختلال متفاوت باشند، اما برخی از علائم عمومی اختلالات خواب عبارتند از:
    مشکل در به خواب رفتن یا در خواب ماندن: دشواری در شروع خواب، بیدار شدن مکرر در طول شب، بیدار شدن زودهنگام صبح، یا خواب غیرعمیق و نامطلوب.
    خستگی در طول روز: احساس خستگی و خواب آلودگی در طول روز، حتی پس از خواب کافی.
    اشتیاق زیاد به چرت زدن در طول روز: نیاز بیشتر به خوردن تنقلات، شیرینی‌ها یا مواد محرک مانند قهوه یا نیکوتین به منظور بیداری و افزایش انرژی.
    تحریک‌پذیری یا اضطراب: افزایش اضطراب، عصبانیت، گرفتاری ذهنی و تحریک‌پذیری در طول روز.
    فقدان تمرکز: مشکل در تمرکز، کاهش توانایی حل مسائل و انجام وظایف روزمره.
    افسردگی: احساس افسردگی، بی‌اشتهایی و انگیزه‌ی کاهش یافته در طول روز.

انواع اختلال خواب
اختلال خواب نیز مانند هر بیماری دیگری انواع مختلفی دارد؛ برای مثال ممکن است شما با کابوس‌های شبانه مواجه شده یا کم خواب شوید. اما انواع متفاوت اختلال خواب با علائم متفاوتی بروز می‌کنند:
پاراسومنیاها یا خواب پریشی
پاراسومنیاها شامل اختلالاتی در خواب است که باعث حرکات و رفتارهای غیرطبیعی در هنگام خواب می‌شوند. از جمله این رفتارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    راه رفتن در خواب
    حرف زدن در خواب
    ناله کردن در خواب
    کابوس‌های شبانه
    شب‌ادراری
    دندان قروچه یا فشردن فک‌ها روی هم
آپنه‌ خواب
هنگامی که اختلال خواب با وقفه تنفسی بروز پیدا می‌کند، به آن آپنه‌ خواب می‌گویند. آپنه خواب یک وضعیت پزشکی جدی محسوب شده و باعث می‌شودکه بدن اکسیژن کمتری دریافت کند. علاوه‌براین اختلال خواب مربوط به تنفس می‌تواند شما را در طول شب از خواب بیدار کند. در حالت کلی دو نوع آپنه در افراد وجود دارد:
    آپنه انسدادی خواب؛ زمانی که جریان هوا متوقف می‌شود؛ زیرا فضای مجاری هوایی مسدود شده یا خیلی باریک است.
    آپنه خواب مرکزی؛ زمانی که مشکلی در ارتباط بین مغز و عضلات کنترل‌ کننده تنفس شما وجود دارد.
حمله خواب یا نارکولِپسی
معمولا حمله خواب یا نارکولپسی با حمله‌های مکرر خواب که در طول روز رخ می‌دهد، مشخص می‌شود. یعنی شما به‌طور ناگهانی به‌ شدت احساس خستگی می‌کنید و بدون مقدمه ناگهان به خواب می‌روید. اختلال حملات خواب می‌تواند باعث بروز فلج خواب یا همان بختک خواب شود.
فلج خواب باعث می‌شود شما بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب قادر به حرکت کردن و فعالیت فیزیکی نباشید. اگرچه حمله خواب ممکن است به خودی‌خود اتفاق بیفتد، اما با بیماری‌های عصبی خاص از قبیل اسکلروز چندگانه (ام اس) نیز ارتباط دارد.
سندرم پای بی‌قرار
از دیگر انواع اختلالات خواب، سندروم پای بی‌قرار است. این اختلال به این معنی است که فرد به تکان دادن پاها نیاز شدیدی دارد. این عارضه گاهی‌ اوقات با حس مورمور شدن و سوزش در پاها همراه است. این علائم در طول روز اتفاق می‌افتند، اما در شب شدت آن بیشتر است. سندروم پای بی‌قرار با مشکلات خاصی مانند پارکینسون نیز در ارتباط است.
اختلال خواب پرخوابی
پرخوابی بیمارگونه یکی دیگر از انواع اختلالات خواب است که فرد مبتلا دائم در طول شبانه روز احساس خواب آلودگی می‌کند. مهم‌ترین عواملی که سبب بروز پرخوابی می‌شوند، عبارتند از:
    نداشتن خواب کافی در شب
    اختلالات خواب به علت چاقی و اضافه وزن
    سوء مصرف مواد مخدر یا الکل
    آسیب به سر
    وجود بیماری‌های عصبی مانند ام‌ اس یا پارکینسون
    مصرف برخی داروها مانند داروهای آرام‌‌بخش یا آنتی‌هیستامین
    عوامل وراثتی
    افسردگی
بی‌خوابی
یکی از شایع‌ترین نوع اختلال خواب در بزرگسالان، وجود مشکل در به خواب رفتن یا پریدن از خواب است. این اختلال گاهی بعد از سفرهای هوایی یا در اثر استرس، اضطراب، اختلالات هورمونی و بیماری‌های گوارشی به وجود می‌آید.
علاوه بر این بی‌خوابی می‌تواند یکی از علائم مربوط به بیماری دیگری نیز باشد.  بی‌خوابی می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند افسردگی، عدم تمرکز کافی، بدخلقی، ضعف عملکرد در محیط کار یا تحصیل شود. این نوع از اختلال خواب در جوانان و زنان بیشتر اتفاق می‌افتد و به سه نوع زیر تقسیم می‌شود:
    بی‌خوابی مزمن؛ هنگامی به وجود می‌آید که به طور مداوم و حداقل به مدت یک ماه اتفاق می‌افتد.
    بی‌خوابی حد واسط؛ زمانی رخ می‌دهد که بی‌خوابی به صورت دوره‌ای و گاه‌وبیگاه نمایان شود.
    بی‌خوابی موقتی؛ که هر بار فقط چند شب‌ها ادامه پیدا می‌کند.

دلایل ایجاد اختلالات خواب
بیماری‌ها و اختلالات بسیاری می‌توانند باعث ابتلای فرد به اختلال خواب شوند. افسردگی و اضطراب از مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده اختلال در خواب بزرگسالان و حتی کودکان است که درصورت عدم درمان، مشکلات زیادی را در افراد به وجود می‌آورد. در ادامه به شایع‌ترین عوامل ایجاد کننده اختلال خواب اشاره می‌کنیم:
استرس و اضطراب
یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده بی‌خوابی در افراد، استرس و اضطراب است. این عوامل اغلب روی کیفیت خواب تاثیر منفی گذاشته و معمولا خوابیدن یا خواب ماندن برای فرد دشوار خواهد بود. کابوس، صحبت کردن در خواب یا اختلال خوابگردی نیز باعث مختل کردن خواب فرد می‌شود.
درد مزمن
معمولا درد مداوم می‌تواند خوابیدن را برای شما دشوار کند. حتی گاهی درد آن‌قدر شدید است که شما را از خواب بیدار می‌کند. برخی از شایع‌ترین دلایل درد مزمن عبارتند از:
    آرتروز
    سندروم خستگی مزمن
    فیبرومیالژیا
    بیماری التهابی روده
    سردردهای مداوم
    کمردرد مداوم
آلرژی و مشکلات تنفسی
آلرژی، سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی می‌توانند تنفس شبانه شما را به چالش بکشند. عدم توانایی در نفس کشیدن از طریق بینی می‌تواند باعث مشکلات خواب شده و به اختلال خواب مربوط به تنفس مبتلا شوید.
ژنتیک
گاهی اختلال خواب در افراد علت ژنتیکی داشته و در این موارد فرد باید توسط پزشک معاینه شده تا علت را تشخیص دهد.
شب‌ کاری
برخی از افراد مشاغل خاصی داشته و بخشی از شیفت کاری آن‌ها در طول شب انجام می‌شود. هنگامی که این روند در بلندمدت ادامه داشته باشد، ساعت بیولوژیکی خواب بدنشان به‌ هم‌ خورده و دچار اختلال خواب می‌شوند.
تکرر ادرار شبانه یا نوکتوریا
شب‌ادراری یا تکرر ادرار، ممکن است خواب شما را مختل کرده و باعث بیدار شدن شما در طول شب می‌شود. عدم تعادل هورمونی و بیماری‌های مجاری ادراری ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد. اگر اختلال خواب با هورمون مرتبط بوده و تکرر ادرار همراه با خونریزی و درد باشد، لازم است بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید.
افسردگی
یکی از بیماری‌های روانی افسردگی است که در مواقع شدید، باعث اختلال در خواب می‌شود. اگر اختلال خواب ناشی از افسردگی باشد، بهتر است حتما به یک روانپزشک مراجعه کنید.
اعتیاد به مواد مخدر و الکل
یکی دیگر از عوامل بی‌خوابی، اعتیاد به مواد مخدر و الکل است که باعث ایجاد اختلال خواب در افراد می‌شود.

تشخیص اختلال خواب
روانشناس یا روانپزشک شما ابتدا یک معاینه‌ ی فیزیکی انجام داده و اطلاعات لازم در مورد علائم و سوابق پزشکی شما را جمع‌ آوری می‌ کند. پزشک، تست‌ های متنوعی، از جمله موارد زیر را درخواست خواهد کرد:
    پلی‌سومنوگرافی یا آزمایش چندگانه‌ ی خواب: یک مطالعه‌ ی خواب که سطح اکسیژن، حرکات بدن و امواج مغزی را در جهت بررسی این ‌که چگونه خواب را مختل می ‌کنند، ارزیابی می ‌کند.
    الکتروانسفالوگرام یا نوار مغزی: تستی که فعالیت الکتریکی مغز شما را ارزیابی کرده و هرگونه مشکلات بالقوه‌ ی وابسته به فعالیت ثبت شده را شناسایی می ‌کند.
    آزمایش خون ژنتیک: یک آزمایش خون که به طور معمول برای تشخیص نارکولپسی و دیگر بیماری ‌های زمینه ‌ای که ممکن است سبب اختلالات خواب شده باشند، استفاده می ‌شود.
این تست‌ ها می ‌توانند در تعین درمان مناسب برای اختلالات خواب، حیاتی باشند.

درمان اختلالات خواب
درمان‌ها پزشکی
داروهای زیادی در درمان اختلال خواب در بزرگسالان موثرند. از این میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
    قرص خواب‌آور
    مکمل‌های ملاتونین
    آلرژی یا داروی سرماخوردگی
    داروهایی برای هرگونه مسائل بهداشتی اساسی
    مصرف داروهای مربوط به دستگاه تنفسی یا انجام جراحی (معمولا برای آپنه خواب)
    محافظ دندان (معمولا برای دندان قروچه کردن)
تغییرات سبک زندگی
تنظیم سبک زندگی می‌تواند کیفیت خواب شما را بسیار بهبود ببخشد. به ویژه هنگامی که همراه با درمان‌های پزشکی از این روش‌ها استفاده کنید، نتیجه بسیار بهتری خواهید دید. پس خوب است موارد زیر را در نظر بگیرید:
    ترکیب سبزیجات و ماهی بیشتر در رژیم غذایی و کاهش مصرف قند
    کاهش استرس و اضطراب با ورزش و کشش
    ایجاد یک برنامه منظم برای خواب
    نوشیدن آب کمتر قبل از خواب
    محدود کردن مصرف کافئین، به ویژه در اواخر بعدازظهر یا عصر
    کاهش مصرف دخانیات و الکل
    مصرف وعده‌های غذایی کم کربوهیدرات قبل از خواب
    حفظ وزن سالم بر اساس توصیه‌های پزشک
سعی کنید هر روز برنامه منظمی برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید؛ زیرا این موضوع می‌تواند کیفیت خواب شما را تا میزان قابل‌توجهی بهبود بخشد. شاید آخر هفته‌ها وسوسه شوید و بیشتر بخوابید، اما این امر باعث می‌شود بیدار شدن و خوابیدن شما در طول هفته دشوارتر شود.
درمان اختلال خواب با طب سنتی
علاوه بر روش‌های گفته شده در بالا، برای درمان اختلالات خواب از روش سنتی نیز استفاده می‌شود. در ادامه روش‌هایی را معرفی می‌کنیم که شواهد زیادی در رابطه با تاثیر این درمان‌های مکمل و گیاهی بر اختلالات خواب وجود دارد. این روش‌ها عبارتند از:
    طب فشاری
    تای چی
    یوگا
    طب سوزنی
    هومیوپاتی
    ماساژآروماتراپی
    چای بابونه
    مصرف ریشه سنبل الطیب
    دمکرده گل ساعتی
    اسطوخودوس
    خشخاش کالیفرنیایی
    گل راعی

برای درمان اختلال خواب به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
اگر با مشکل کم خوابی مواجه هستید و اختلال خواب در روند زندگی روزمره شما تاثیر گذاشته، می‌توانید برای یافتن علت، به پزشک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک مراجعه کنید. متخصص مغز و اعصاب، الگوهای خواب، امواج مغزی، ضربان قلب، حرکات چشم و غیره را با استفاده از دستگاه‌های نظارتی، در شما ارزیابی خواهد کرد. در صورت لزوم متخصص خواب یک برنامه درمانی برای شما طراحی خواهد کرد.

___________________________________________________________

مقالات دیگر