آبراهام مازلو
آبراهام هَرولد مَزلو (Abraham (Harold) Maslow) روانشناس انسان‌گرای آمریکایی بود. او امروزه برای نظریه «سلسله مراتب نیازهای انسانی» اش (هرم مزلو) شناخته شده‌است. مزلو همچنین به عنوان پدر روان‌شناسی انسان‌گرایانه شناخته می‌شود. او در سال ۱۹۵۴ کتاب «انگیزه و شخصیت» را دربارهٔ نظریه سلسله مراتب نیازها منتشر کرد.
آبراهام مازلو یکی از تأثیرگذارترین و شناخته شده‌ترین روانشناسان قرن بیستم شناخته می‌شود. پیشرفتهای مازلو در زمینه روانشناسی انسان گرایانه و توسعه سلسله مراتب نیازهای انسانی به خصوص (خودشکوفایی) از جمله مشارکتهای فراوان وی در زمینه روانشناسی بوده است. حوزه‌ای که او در روانشناسی مورد مطالعه قرار داد اگر او نبود به احتمال زیاد بسیار متفاوت به نظر می‌رسید. آبراهام مازلو  بر اهمیت تمرکز بر ویژگی‌های مثبت در افراد تاکید داشت.

هرم سلسله‌مراتب نیازهای مزلو
هرم سلسله‌مراتب نیازهای مَازلو یا به‌طور خلاصه هرم مَزلو، نظریهٔ آبراهام مزلو نظریه‌پرداز کلاسیک مدیریت، در مورد نیازهای اساسی انسان است. این نظریه در میان بینش‌های حاصل از جنبش روابط انسانی در مدیریت مقارن با دوران رکود اقتصادی بزرگ غرب از اهمیت ویژه برخوردار است و نظریه‌ای بنیادین محسوب می‌شود. این نظریه از نظریه‌های محتوایی در مورد انگیزش به‌شمار می‌آید. نظریه‌های محتوایی چیستی رفتارهای برانگیخته را شرح می‌دهند و به‌طور عمده با آنچه در درون فرد یا محیطش می‌گذرد و به رفتار فرد نیرو بخشیده سروکار دارد؛ به عبارت دیگر این نظریه‌ها، به مدیر نسبت به نیازهای کارکنانش بینش می‌دهند و به او کمک می‌کنند تا بداند کارکنان به چه چیزهایی به عنوان پاداش کار یا ارضاکننده بها می‌دهند؛ درحالی‌که نظریه‌های فراگردی چگونگی و چرایی برانگیختگی افراد را توصیف می‌کنند.
بر خلاف دیگر نظریه پردازان شخصیت که به مطالعه افراد بیمار پرداختند تا به ابعاد شخصیت پی ببرند، مازلو که از بنیان گذاران روانشناسی انسان گراست به بررسی افراد سالم، بالغ، مستقل و خلاق پرداخت. او معتقد بود این تنها راه برای کشف محدوده توانایی انسان ها است و استدلالش این بود که “برای فهم بیشترین سرعت انسان برای دویدن نباید میانگین سرعت دونده ها را بررسی کنید بلکه باید سراغ سریع ترین آنها بروید.” او به این نتیجه رسید که انسان ها با نیازهای فطری یکسانی به دنیا می آیند و این نیازها آنها را قادر می سازد توانایی های خود را رشد و گسترش دهند. او بدین ترتیب نظریه شخصیت خود را تحت عنوان سلسله مراتب نیازها عنوان کرد.

سلسله مراتب نیازهای انسانی مازلو
سلسله مراتب مازلو  اغلب به صورت هرمی نمایش داده می‌شود. پایین‌ترین سطح هرم از اساسی‌ترین نیازها تشکیل شده است، در حالی که پیچیده‌ترین نیازها در بالای هرم هستند. نیازهای پایین هرم نیازهای اساسی جسمی از جمله نیاز به غذا، آب، خواب و سرپناه است. پس از برآورده شدن این نیازهای سطح پایین، افراد می‌توانند به سطح بعدی از نیازها که ایمنی و امنیت است، بروند.
هرچه هرم به سمت بالا پیشرفت کند، نیازها به طور فزاینده‌ای روانی و اجتماعی می‌شوند. نیاز به عشق، دوستی و صمیمیت اهمیت می‌یابد. در ادامه هرم، نیاز به عزت شخصی و احساس موفقیت در اولویت است.
در سال 1943 مازلو مقاله‌ای در خصوص نظریه‌ای از انگیزه انسانی منتشر کرد که در مجله انگیزه و شخصیت منتشر شد. در این مقاله مازلو استدلال کرد که تمایلات اساسی انسان‌ها علی رغم انبوه تمایلات آگاهانه مشابه است. طبق این تئوری، انسان‌ها نیازهای به مراتب بالاتر و پائین‌تری دارند که در یک سلسله مراتب قرار داده می‌شود. این نیازها عبارتند از:
نیازهای فیزیولوژیک
امنیت
عشق و تعلق
احترام به خود (عزت نفس)
خودشکوفایی



بررسی هر یک از سطوح سلسله مراتب مازلو
نیازهای فیزیولوژیکی
نیازهای اساسی فیزیولوژیکی، کاملا مشهود هستند. این نیازها عناصری را در بر می‌گیرند که برای بقای ما حیاتی هستند. برخی از نمونه‌های نیازهای فیزیولوژیکی عبارتند از:
    غذا
    آب
    نفس کشیدن
    هومئوستازی (Homeostasis به معنای تمایل به رشد و تکثیر)
در این سطح، علاوه بر نیازهای اساسی مربوط به تغذیه، نیازهای فیزیولوژیکی مواردی مانند سرپناه و لباس را نیز می‌توان در نظر گرفت. مازلو همچنین تولید مثل جنسی را در این سطح از سلسله مراتب نیازها قرار داده است، زیرا برای بقا و تکثیر گونه ضروری می‌باشد.

نیازهای امنیتی و ایمنی
با بالا رفتن از سطح سلسله مراتب نیازهای مازلو، نیازها کمی پیچیده‌تر می‌شوند. در این سطح، نیاز به امنیت و ایمنی اولیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. به بیان دیگر، مردم خواهان کنترل و نظم در زندگی خود هستند. بنابراین، این نیاز به ایمنی و امنیت تا حد زیادی به رفتارهای این سطح کمک می‌کند. برخی از نیازهای اساسی ایمنی و امنیت عبارتند از:
    امنیت شغلی و مالی
    سلامتی
    ایمنی در برابر حوادث و جراحات
همچنین یافتن شغل، اخذ بیمه درمانی و مراقبت‌های بهداشتی، کمک مالی به حساب پس‌انداز و مهاجرت به محله‌ای امن، همه نمونه‌هایی از اقدامات با انگیزه امنیت و ایمنی هستند. تمام این عناصر در کنار هم، سطح ایمنی و فیزیولوژیکی را تشکیل می‌دهد که اغلب از آن به عنوان “نیازهای اساسی” یاد می‌شود.

نیازهای اجتماعی
نیازهای اجتماعی در سلسله مراتب مازلو شامل مواردی از قبیل عشق، پذیرش و تعلق است. در این سطح، نیاز به روابط عاطفی رفتار انسان را پیش می‌برد. برخی از مواردی که این نیاز را برآورده می‌کنند عبارتند از:
    دوستی‌ها
    دلبستگی‌های عاشقانه
    خانواده
    گروه‌های اجتماعی
    کلیساها و سازمان‌های مذهبی
به منظور جلوگیری از مشکلاتی مانند تنهایی، افسردگی و اضطراب، مهم است که افراد احساس محبوبیت و پذیرش توسط افراد دیگر را در خود حس کنند. روابط شخصی با دوستان، خانواده و دوستداران نقش مهمی در این امر دارد. همچنین تعامل با سایر گروه‌ها که ممکن است شامل گروه‌های مذهبی، تیم‌های ورزشی، باشگاه‌های کتاب و سایر فعالیت‌های گروهی باشد، نقش مهمی در این سطح نیازمندی‌های فردی دارد.

نیاز به قدردانی و احترام
چهارمین سطح سلسله مراتب نیازهای مزلو نیاز به احترام مثل عزت نفس و ارزش است. عزت و اعتبار در محیط کاری، به معنای رسیدن به این باور است که شما در دستیابی به هدفی والاتر مشارکت دارید و این مشارکت شما در محیط کار به رسمیت شناخته می‌شود. در محل کار، این بسیار مهم است که افراد احساس کنند در حال رشد، پیشرفت و دستیابی به نتایج مطلوب هستند و اطرافیان آن‌ها هم این نتایج را تشخیص می‌دهند. وقتی به خودتان و توانایی‌هایی که دارید اعتماد داشته باشید و بازخورد و تشویق مثبت هم دریافت کنید، احتمال موفقیت شما بسیار بیشتر خواهد بود.
بر اساس سلسله نیازهای مازلو، عزت و اعتبار یک کارمند، در نهایت، بر تعامل و ارتباطات کلی او هم اثر می‌گذارد. به رسمیت شناختن و تقدیر از کارمندان بطور منظم، می‌تواند بر عزت نفس آن‌ها تاثیر مثبت بگذارد؛ حتی وقتی یکی از کارکنان دچار کشمکش است. اگر بازخورد فقط به صورت بازنگری سالانه باشد، می‌تواند باعث آسیب‌دیدن عزت نفس کارکنان شود.

نیازهای خودشکوفایی
بالاترین سطح نیازها در هرم مزلو خودشکوفایی است. خودشکوفایی می تواند شکل های مختلفی داشته و برای هر فرد متفاوت باشد برای مثال برای یک نفر کمک به دیگران و برای دیگری خلق یک اثر هنری، اما در هر شکل و شمایلی که باشد فرد قادر است توانایی های فردی خود را به حداکثر برساند و به رشد فردی برسد. برآوردن این نیاز بستگی به این دارد که ما تا چه حد نسبت به پتانسل ها، استعدادها و توانایی هایمان آگاهیم، به عبارتی فرد خود‌شکوفا به معنای زندگی خود دست یافته و بهترین کاری که در توانش است را انجام می‌دهد.
اگر فرد در هرم مزلو تمام نیازهایش را برطرف کند اما نتواند به خودشکوفایی برسد احساس ناکامی و نارضایتی می کند. خودشکوفایی محدود به سوپراستارها، موسیقی دانان و یا ورزشکاران نمی شود، شما می توانید یک پدر و مادر درجه یک باشید که از داشتن این مسؤلیت نهایت لذت را ببرید، در هر جا و حرفه ای که هستید کافیست حداکثر توانایی های خود را نشان داده و احساس رضایتمندی کنید.
مزلو معتقد است «یک سوپ درجه یک که یک آشپز ماهر پخته می تواند خلاقانه تر از یک نقاشی درجه یک باشد». زمانی خود‌شکوفایی در فرد اتفاق می‎افتد که از بودن در این دنیا سرشار از حس لذت، شگفتی و رضایتمندی باشد. خودشکوفایی فرآیندیست که باید به طور پیوسته ادامه یابد. مزلو تخمین زد که تنها دو درصد افراد جامعه به این سطح می‌رسند و از این میان آبراهام لینکلن و آلبرت انیشتن را نام برد.

ویژگی نیازها در نظریه مزلو
    نیازهای سطوح پایین قدرتمندتر، بزرگ تر و در اولویت هستند.
    به طور طبیعی نیازها به ترتیب رشد سنی در افراد ظاهر می شوند مثلا نیازهای فیزیولوژیک و امنیت در کودک، عشق و احترام در بزرگسالی و خودشکوفایی در میانسالی به وجود می آیند.
    مزلو سطوح پایین هرم را نیازهای کمبود می نامد زیرا برای بقا ضروری اند و عدم برآوردن آنها در زندگی فرد ایجاد بحران می کند.
    ازآنجایی که نیازهای سطوح بالای هرم برای رشد فردی، بهبود سلامت و طول عمر ضروری اند آنها را نیازهای رشد (بودن) نامید. او معتقد است برآوردن این نیازها به شرایط اجتماعی و اقتصادی بهتری نیاز دارد.
    در صد برآوردن نیازها از پایین به بالای هرم در افراد به ترتیب کمتر می شود. مثلا یک فرد در زندگی ممکن است ۸۵% از نیازهای فیزیولوژیکش برآورده شده باشد در حالی که برآوردن دیگر نیازها به ترتیب ۷۰% نیاز امنیت، ۵۰% نیاز عشق و تعلق، ۴۰% احترام و ارزش بوده و تنها ۱۰% به خودشوفایی رسیده است.

نقدهای وارد شده به سلسله مراتب نیازهای مزلو
نقدهای متعددی بر الگوی سلسله مراتب نیازهای مزلو وارد شده است.
یکی از ساده‌ترین و نخستین نقدهایی که حتماً به ذهن شما هم رسیده، تعریف سلسله مراتب برای نیازهاست. اگر صرفاً چند دسته نیاز تعریف می‌شد، مسئله ساده‌تر بود. اما وقتی سلسله مراتب تعریف می‌کنیم، باید بتوانیم تقدم و تأخر آن‌ها را در عمل اثبات کنیم که مزلو چنین کاری انجام نداده است.
طی دهه‌های اخیر، نقد دیگری هم بر مزلو وارد شد و آن، مردانه بودن این چارچوب (خصوصاً در بحث خودشکوفایی)‌ بود. مردانه بودن به این معنا که خودمحوری نسبتاً بالایی در انگیزه‌های تعریف شده وجود دارد و ارتباط با دیگران (Relatedness) هم، به شکلی بسیار محدود در نظر گرفته شده است. حتی
یکی از نقدهای دیگر را هم می‌توانید به سادگی حدس بزنید. مزلو در توصیف ویژگی‌های افراد خودشکوفا، چند نفر را به سلیقه‌ی خود انتخاب کرده و ویژگی‌های بعضاً مشترک زندگی‌نامه‌ی‌ آن‌ها را فهرست کرده است.
چنین روشی برای استخراج این ویژگی‌ها – خصوصاً تعمیم دادن آن‌ها به جامعه‌ی بسیار بزرگتر – قطعاً یک ضعف متودولوژیک محسوب می‌شود.
اما با همه‌ی نقدها، مزلو هنوز جایگاه خود را در میان متفکران روانشناسی و مدیریت تا حد خوبی حفظ کرده است.

دلیل محبوبیت  سلسله مراتب نیازهای مزلو
چه از سلسله مراتب نیازهای مزلو پیروی کنید یا نه، نظریه او نیازهای بسیاری را که به عنوان یک انسان داریم روشن می کند. و حتی اگر همه ما این نیازها را به یک ترتیب قرار ندهیم، در نظر گرفتن آنها در هنگام تعامل با دیگران می تواند به تعاملاتمان کمک کند.

کاربردهای سلسله مراتب نیازهای مازلو
هرم مزلو در محیط کار
استفاده از هرم نیازهای مازلو در زندگی حرفه‌ای، ممکن است باعث آشکارشدن قسمت‌هایی شود که می‌توانند بهبود یابند. یک کارفرما می‌تواند راهکارهایی برای تحقق بسیاری از این نیازها ارائه دهد، اما شما نیز باید از چگونگی تاثیر نیازهایی که دارید بر کسب موفقیت کلی در برخی از نقش‌ها و وظایف آگاه باشید. به‌عنوان مثال، اگر با ردشدن و گرفتن جواب منفی مشکل دارید، کارکردن در بخش فروش موجب می‌شود در پاسخگویی به نیازهای خود با چالش بیشتری روبه‌رو شوید.
برای رسیدن به بالاترین سطح سلسله مراتب نیازهای مازلو در محل کار، باید خودتان را شکوفا کنید و بسازید. این یعنی مهارت‌ها و توانایی‌های خود را درک کنید و در کنترل و اداره کارهای خود ماهر شوید. نیروی انسانی سالم و متعامل، شامل افرادی است که به سطوح بالاتری از هرم مازلو رسیده‌اند.
توانایی شناسایی نیازهای خود و اطمینان از برآورده‌شدن آن‌ها، به شما کمک می‌کند که شانس موفقیت خود را افزایش دهید. وقتی احساس امنیت، حمایت، تعلق خاطر و پذیرفته‌شدن در خود داشته باشید، نگرش شما ممکن است بر اطرافیان‌تان در محل کار هم تاثیر بگذارد. تعامل و انگیزه، اغلب دیدگاه‌هایی وابسته به نظر کل تیم هستند؛ بنابراین تیمی از افرادی که حس می‌کنند نیازهایشان برآورده می‌شود، قابلیت ایجاد فرهنگ و محیطی مثبت‌تر و جذاب‌تر در محیط کار دارند.
کارفرمایانی که تعامل و همراهی کمی با کارکنان خود دارند، احتمالا نرخ گردش مالی و درآمد بالاتری داشته باشند، اما مشکلات اخلاقی بیشتر و کارکنان ناراضی‌تری دارند. با ترویج عمومی شادی و اهمیت‌دادن به احساس خوشحالی در کارکنان، یک کسب‌ و کار می تواند ضمن افزایش تعامل و انگیزه، رضایت شغلی کارکنان خود را نیز افزایش دهد که در نهایت این مسئله بر بهره وری آن تاثیر می‌گذارد.

هرم مازلو در آموزش و یادگیری
تئوری سلسله مراتب نیازهای مازلو سهم عمده ای در تدریس و مدیریت کلاس درس در مدارس داشته است. مازلو به جای کاهش رفتار به یک پاسخ در محیط، رویکردی کل نگر برای آموزش و یادگیری اتخاذ می کند. مازلو به کیفیت کامل فیزیکی، عاطفی، اجتماعی و فکری یک فرد و چگونگی تأثیر آنها بر یادگیری می پردازد.
کاربردهای هرم مازلو در کار معلم کلاس آشکار است. قبل از اینکه نیازهای شناختی دانش آموز برآورده شود، ابتدا باید نیازهای اساسی فیزیولوژیکی خود را برآورده سازند. به عنوان مثال، برای یک دانش آموز خسته و گرسنه تمرکز بر یادگیری مشکل خواهد بود. دانش آموزان برای پیشرفت و دستیابی به پتانسیل کامل خود باید از نظر احساسی و جسمی احساس امنیت کنند و در کلاس پذیرفته شوند.
مزلو پیشنهاد می کند که باید به دانش آموزان نشان داده شود که در کلاس درس برای آنها ارزش و احترام قائل هستند و معلم باید یک محیط حمایتی ایجاد کند. دانش آموزانی که عزت نفس پایینی دارند تا زمانی که عزت نفسشان تقویت نشود، با نرخ مطلوبی پیشرفت تحصیلی نخواهند کرد.

_________________________________________________________

مقالات دیگر