داروهای روانپزشکی برای درمان اختلالات سلامت روان استفاده می شود. پنج نوع اصلی از داروهای روانپزشکی وجود دارد که هر نوع کاربرد، فواید و عوارض جانبی خاص خود را دارد. پزشک می تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید کدام داروی روانپزشکی برای شما مناسب است.

چگونگی عملکرد داروهای روانپزشکی
بسیاری از داروهای روانپزشکی با تنظیم تعداد مواد شیمیایی اصلی در مغز عمل می کنند. این مواد شیمیایی را انتقال دهنده های عصبی می نامند. افزایش یا کاهش برخی انتقال دهنده های عصبی می تواند با اثرات برخی اختلالات سلامت روان مقابله کند. انتقال دهنده های عصبی انتقال دهنده های عصبی پیام رسان هایی هستند که به سلول های مغز اجازه می دهند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. اگر انتقال دهنده های عصبی ضعیف یا بیش فعال دارید، می توانند واکنش های شیمیایی غیرضروری ایجاد کنند که منجر به یک وضعیت سلامت روان می شود. داروهای روانپزشکی درمان تنها نیستند. آنها فقط می توانند اختلالات سلامت روان را مدیریت کنند، و گاهی اوقات زمانی که با روان درمانی ترکیب شوند بیشترین تاثیر را دارند.

اثربخشی داروهای اعصاب و روان چقدر طول می کشد؟
قرار نیست دارودرمانی برای بیماری های روانی بلافاصله تاثیرگذار باشد.
در برخی از بیماران چند هفته طول می کشد تا دارو اثر کند و در دسته دیگری لازم است چند بار داروها عوض شوند تا داروی مناسب برای او مشخص شود.
پاسخ هر بیمار به دارودرمانی متفاوت است، بنابراین بیمار و خانواده وی باید صبور باشند و توصیه های روانپزشک خود را دنبال کنند.

انواع داروهای روانپزشکی
پنج نوع اصلی از داروهای روانپزشکی وجود دارد:
    داروهای ضد افسردگی
    داروهای ضد اضطراب، آرام بخش و خواب آور
    داروهای ضد روان پریشی
    داروهای محرک
    داروهای تثبیت کننده های خلق

داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی ، برای درمان اختلال‌های افسردگی ساخته شده‌اند، اما در واقع در درمان بسیاری از اختلالات دیگر روانپزشکی مثل اختلالات اضطراب، اختلالات خوردن و اختلالات کنترل تکانههم کاربرد دارند. کسانی که از افسردگی رنج می‌برند، معمولاً با یکی از انواع داروهای ضدافسردگی درمان می‌شوند. برخلاف بنزودیازپین‌ها هیچ کدام از این داروها باعث ایجاد وابستگی یا اعتیاد به دارو نمی‌شوند. البته این به آن معنی نیست که در هر زمانی و به صورت ناگهانی می‌توان دارو را قطع کرد. قطع ناگهانی دارو ممکن است عوارض گذرایی داشته باشد که برای چند روز فرد را آزرده کند.

داروهای ضد اضطراب، آرام بخش و خواب آور
داروهای ضد اضطراب مجموعه ای از اختلالات اضطرابی را درمان می کنند. این داروها را می توان برای درمان حملات پانیک، فوبیا، اضطراب فراگیر و علائم مختلف مرتبط با اضطراب استفاده کرد. انواع داروهای ضد اضطراب مثل بتا بلوکرها هستند که به درمان علائم فیزیکی اضطراب از جمله افزایش ضربان قلب، حالت تهوع، تعریق و لرز کمک می کنند. از آنجایی که آنها معمولا باعث خواب آلودگی می شوند، برخی از مسکن ها و داروهای خواب نیز برای درمان اضطراب و بی خوابی استفاده می شوند. این داروهای روانپزشکی معمولا برای جلوگیری از وابستگی، برای مدت کوتاهی  تجویز می شوند.

داروهای ضدروان پریشی
داروهای ضدروان‌پریشی، یا آنتی سایکوتیکها برای درمان اختلال‌هایی مانند اسکیزوفرنی ساخته شده‌اند، اما در درمان اختلالات دیگری مثل تیک و به عنوان درمان کمکی در اختلالات خلقی هم کاربرد دارند. این گونه داروها تأثیر آرام کننده یا آرام بخش زیادی دارند. تأثیر اصلی این گونه داروها کاهش و یا حذف نشانه‌های روان پریشی از جمله توهم، هذیان، رفتارها و گفتارهای آشفته، گوشه گیری و بی احساسی است و صرفاً برای آرام نگاهداشتن بیماران ساخته نشده‌اند. کلروپرومازین، فلوفنازین، تیوریدازین، هالوپریدول، تری فلوئوپرازین، پرفنازین، پیموزاید، اُلانزاپین، کلوزاپین، ریسپریدون، کوثتیاپین،زیپراسیدون و آری پیپرازول از جمله داروهای ضدروان پریشی هستند.

داروهای محرک
این گروه از داروها بخاطر اثراتی که بر آزادسازی دوپامین مغزی داشته و در بسیاری از بیماری‌های روانپزشکی کودک مانند کاهش توجه و تمرکز، کودکان بیش فعال و هیپراکتیو اثرات چشمگیری نشان داده است از طرف سازمان دارو وغذای آمریکا از ۱۹۵۲ به بعد مجاز برای مصرف دانسته شده و در کشور ما نیز چند نوع آن تحت پوشش داروهای حفاظت شده وزارت بهداشت قابل دسترس برای موارد مجاز می‌باشد. اولین داروی این گروه و قدیمی‌ترین آن دکستروآمفتامین و آمفتامین بوده و پس از آن متیل فنیدیت و پمولین به این گروه اضافه گردید.  

داروهای تثبیت کنندهٔ خلق
داروهای تثبیت کنندهٔ خُلق ، درمان اصلی برای بیماران مبتلا به اختلالات دوقطبی است. لیتیوم، والپروات سدیم، و کاربامازپین اصلی ترین داروهای تثبیت کننده خلق هستند. داروهای دیگری مثللاموتریژین و زونیسامید هم از این دسته داروها هستند ولی معمولاً در خط اول درمان قرار ندارند. سه داروی اول هم روی دوره‌های شیدایی اثر دارند و هم دوره‌های افسردگی، اما لاموتریژین بیشتر در درمان دوره‌های افسردگی موثر است. هر یک از این داروها اشکال دارویی و اسامی تجاری مختلفی دارند. مثلاً برخی از اسامی دیگر والپروات سدیم عبارتند از دپاکین، اورلپت و دی والپروئکس.

آیا مصرف داروی اعصاب و روان باعث اعتیاد می شود؟
تفکرات غلط زیادی در مورد داروهای روانپزشکی وجود دارد. یکی از آنها اعتیادآور بودن داروهاست، که باعث می شود بسیاری از بیماران از مصرف آنها خودداری کنند یا به طور سرخود دارو را قطع کنند.
رفتار اعتیاد آور با مشخصه نیاز شدید، وسواس، از بین رفتن کنترل و انجام دادن هر کاری برای رسیدن به رضایت ناشی از اعتیاد همراه است. درست است که مصرف طولانی مدت دسته ای از داروهای روانپزشکی و اعصاب و روان می تواند با اثرات بد و وابستگی جسمی و روانی محدود همراه باشد، اما اگر این داروها زیرنظر روانپزشک مورد استفاده قرار بگیرند اعتیادی را در بدن فرد ایجاد نخواهند کرد.  تعداد داروهای روانپزشکی که وابستگی دارویی در بدن بیمار ایجاد می کنند، بسیار محدود است و روانپزشک از آن اطلاع دارد. درصورتی که داروهای اعصاب و روان و ضد افسردگی با تجویز پزشک مورد مصرف قرار بگیرند، به هیچ عنوان در بدن فرد اعتیاد ایجاد نخواهند کرد. داروهای روانپزشکی وابستگی ایجاد نمی کنند، چراکه در این صورت مجبور بودید دوز مصرف داروی خود را هر بار افزایش دهید. به علاوه، هیچ کس را نمی بینید که برای مصرف داروهایش دچار وسوسه شود، آنطور که در مورد مواد مخدر دیده می شود! البته، پس از قطع ناگهانی مصرف ممکن است بیمار دچار علائم قطع مصرف دارو شود که در مورد برخی از داروها دیده می شود. این علائم عبارتند از گیجی، سردرد، بیحالی، تعریق، تهوع، بی خوابی، بی قراری و بدخلقی. به همین دلیل مصرف داروهای اعصاب باید به تدریج و طبق نظر روانپزشک به تدریج کمتر شده و پس از چند هفته قطع شوند. این پاسخ کوتاه مدت، اصلا به معنی اعتیاد به داروی اعصاب نیست. بلکه، علائم قطع مصرف دارو ممکن است در مورد برخی از داروهای بیماری های جسمی نیز دیده شود.

آیا تاثیر داروهای روانپزشکی بر روی همه افراد یکسان است؟
بیماران از نظر پاسخ درمانی به یک دارو، تجربه اثر بالینی و عوارض جانبی آن با هم تفاوت دارند. بنابراین توانایی یک دارو برای اثر بخشی بر هر بیمار به متغیرهای متعددی بستگی دارد که بعضی از آن‌ها هنوز هم ناشناخته است. عوامل ژنتیکی و محیطی در پاسخدهی فرد و تحمل دارو (کاهش واکنش مصرف‌کننده دارو یا مواد مخدر پس از تکرار مصرف) اثر می‌گذارد. مثلاً دارویی که در بسیاری از بیماران برای اختلالی خاص موثر نباشد، ممکن است علائم همان اختلال را در دیگر بیماران به طور چشمگیری بهبود ببخشد.

عوارض قطع ناگهانی داروهای روانپزشکی
تصور می شود فرد مبتلا به بیماری روحی و روانی تمام عمر باید دارو مصرف کند. این مسئله نیز لزوما در همه بیماران درست نیست. اما اگر در حال مصرف دارویی هستید، هرگز نباید مصرف دارو را به طور ناگهانی متوقف کنید و قبل از هر تصمیمی حتما با پزشک خود مشورت کنید. معمولا برای قطع مصرف، میزان مصرف دارو به تدریج کاهش پیدا می کند.
اگر به طور ناگهانی داروی اعصاب یا افسردگی خود را کنار بگذارید، ممکن است افسردگی یا بیماری روانی شما بدتر از قبل شود. در اینجا به برخی از عوارض قطع ناگهانی قرص اعصاب اشاره می‌کنیم:
سندرم ترک دارو
هنگامی که تحت درمان با یک داروی خاص مثل داروی ضد افسردگی هستید، طی دوران مصرف دارو، ممکن است بدن به آن وابستگی پیدا کند. بنابراین وقتی شما یک دفعه به بدن شوک وارد کرده و آن دارو را کنار می‌گذارید، ممکن است دچار سندرم ترک دارو شوید. به این معنا که احساس بیمار بودن می‌کنید؛ مثلا حس می‌کنید آنفلوانزا دارید یا مشکل معده پیدا کرده‌اید. همچنین ممکن است افکار منفی به ذهن شما خطور کنند یا تصاویر عجیب و غریبی را مشاهده نمایید.
به تعویق افتادن درمان
با قطع مصرف داروهای اعصاب و افسردگی، برنامه درمانی شما به طور کلی عقب می‌افتد زیرا به احتمال زیاد مجبور می‌شوید درمان را دوباره و از نو آغاز نمایید. به این ترتیب پروسه درمان طولانی‌تر شده و در ضمن علائم بیماری شما نیز تشدید می‌شوند.
افزایش افکار مربوط به خودکشی
چنانچه درمان به شکل صحیح صورت نگیرد و داروی مورد مصرف ناگهان قطع شود، افزایش افکار مرتبط با خودکشی یکی از نامطلوب‌ترین عوارض قطع ناگهانی قرص اعصاب خواهد بود. بر اساس این افکار منفی احتمال اینکه فرد به شکل واقعی به سراغ اقدام برای خودکشی برود، افزایش خواهد یافت. به طور کلی خودکشی را می‌توان خطرناک‌ترین عارضه مربوط به افسردگی دانست.
تشدید علائم بیماری
با متوقف کردن مصرف داروهای اعصاب، علائم مرتبط با بیماری شما مثل سردرد و بی‌خوابی تشدید خواهد شد. علاوه بر این هر نوع بیماری روانی اگر درمان نشود، مشکلات جسمی را نیز ایجاد خواهد کرد و سلامتی فرد به خطر خواهد افتاد.
اگر قرص اعصاب استفاده می‌کنید و به تازگی متوجه شده‌اید که باردار هستید، هرگز بلافاصله داروی خود را قطع نکنید. به پزشک مراجعه نمایید تا وی شما را راهنمایی کند که چگونه افسردگی خود را به بهترین نحو در دوران بارداری مهار نمایید.
دیگر عوارض قطع ناگهانی قرص اعصاب
هر یک از علائم زیر ممکن است بر اثر کنار گذاشتن ناگهانی داروهای افسردگی و اعصاب در فرد بروز یابد:
    اضطراب
    ضعف
    کابوس‌های شبانه
    اختلال در خواب
    تغییرات خلقی
    حالت تهوع و استفراغ
    مشکلات معده
    سردرد
    خشکی دهان
    تعریق و گرگرفتگی

_________________________________________________________

مقالات دیگر