رابطه نزدیکی بین خواب و سلامت روان وجود دارد. زندگی با یک مشکل سلامت روانی می‌تواند بر میزان خواب شما تأثیر بگذارد و خواب ضعیف می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روان شما داشته باشد. فلش‌های دایره‌ای زیر را ملاحظه کنید. این چرخه از کم خوابی به خستگی می‌رسد که منجر به دشواری در کنار آمدن با زندگی روزمره شده و باعث کاهش عزت نفس می‌شود که آن هم در ادامه منجر به نگرانی و استرس می‌شود و کم خوابی به همراه دارد و شروع مجدد چرخه مرحله بعد است. خواب ضعیف منجر به نگرانی می‌شود. نگرانی منجر به بد خوابی می‌شود. نگرانی در مورد خواب مانند ذهن شماست که سعی می‌کند با خودش بجنگد.  خواب و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی دارند. کم خوابی بر وضعیت روانی و سلامت روانی شما تأثیر می‌گذارد. کسانی که مشکلات سلامت روانی دارند بیشتر در معرض بی‌خوابی یا سایر اختلالات خواب هستند.

تاثیر خواب بر سلامت روان
مطالعات تصویربرداری از مغز که نشان می‌دهد هنگام خواب چه اتفاقی می‌افتد، نشان می‌دهد که خواب خوب شبانه به ایجاد انعطاف‌پذیری ذهنی و عاطفی کمک می‌کند. اگر به طور منظم خواب ضعیفی را تجربه می‌کنید، می‌تواند شرایطی را برای تفکر منفی و آسیب پذیری عاطفی ایجاد کند. خواب کافی، به ویژه خواب با حرکت سریع چشم REM ، به مغز شما کمک می‌کند تا اطلاعات احساسی را پردازش کند. به نظر می‌رسد که کمبود خواب به ویژه برای پردازش محتوای عاطفی مثبت مضر است. کمبود خواب همچنین استفاده از بخش‌هایی از مغز را که به شما در مدیریت احساسات کمک می‌کند، دشوارتر می‌کند که می‌تواند بر خلق و خو و واکنش عاطفی شما تأثیر بگذارد و به نوبه خود با شرایط سلامت روان مرتبط است.

بررسی ارتباط خواب و سلامت روان
اگرچه دانشمندان هنوز در حال تحقیق روی تمام اتفاقاتی هستند که هنگام خواب در مغز و بدن رخ می‌دهد، یافته‌ها مشخص است: خواب اهمیت زیادی در سلامت روان دارد.

بدن و مغز هنگام خواب به ترمیم خود می‌­پردازند، سیستم ایمنی را (که پیوند نزدیکی با سلامت روان دارد) تقویت می­‌کنند، واکنش به استرس را بالا می­‌برند و سیستم­‌هایی را که به تنظیم احساسات، یکپارچه کردن خاطرات و افکار، تمرکز و ارتباط با دیگران کمک می‌­کنند، از نو شارژ می­‌کنند.

به­ طور خلاصه، خواب باکیفیت به طرق مختلف زندگی فرد را بهبود می­‌بخشد و خواب و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.

رابطه بین خواب و خلق فرد
حتی یک فرد غیرمتخصص هم می تواند تایید کند که خواب خوب شبانه باعث می شود در طی روز فعال و پرانرژی باشیم. اگر یک شب خوب نخوابیم، روز بعد، خسته، حواس پرت و بی قرار خواهیم بود، زیرا خواب نقش مهمی در خلق و خو و عملکرد شما دارد.

محققان دانشگاه پنسیلوانیا، مطالعه ای انجام دادند و در آن به شرکت کنندگان اجازه ندادند بیشتر از ۴ ساعت و نیم بخوابند. بعد از یک هفته، شرکت کنندگان گزارش دادند که افکار منفی شان زیاد شده است و از نظر روانی و ذهنی بسیار خسته هستند. ولی بعد از اینکه خواب مناسب و کافی داشتند، این علایم برطرف شد.

درست است که خواب روی خلق شما تاثیر دارد، وضعیت روانی و ذهنی شما هم به همان اندازه روی خوابتان تاثیر دارد. اگر استرس داشته باشید یا مضطرب باشید، بدنتان هورمون هایی ترشح می کند که باعث می شود شب نتوانید بخوابید. بنابراین چرخه معیوبی تشکیل می شود که باعث استرس بیشتر و کم خوابی بیشتر شما می شود.

پژوهش ها نشان داده اند که ۱۵ تا ۲۰ درصد افرادی که دچار بی خوابی هستند، به افسردگی جدی مبتلا می شوند. تحقیقات زیادی برای رابطه کم خوابی و افسردگی انجام شده است که نشان می دهند این دو به شدت به هم وابسته اند. همچنین افرادی که بی خوابی دارند، خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی در آن ها بیشتر است.

رابطه بین خواب و قدرت یادگیری
خواب علاوه بر اینکه بر خلق وخوی شما تاثیر می گذارد، رابطه مستقیمی با قدرت یادگیری شما هم دارد. سه فرایند جداگانه در یادگیری دخیل هستند: کسب اطلاعات، ادغام با اطلاعات قبلی و بازخوانی.

در فرایند کسب اطلاعات، مغز اطلاعات را در مدارهای عصبی ذخیره می کند. در محله دوم، با ادغام اطلاعات جدید با قبلی، ارتباطات عصبی تقویت می شود و باعث می شود اطلاعات در بهترین جای حافظه ذخیره شوند. در مرحله بازخوانی، مغز اطلاعاتی را که در حافظه ذخیره کرده است را بازخوانی می کند.

اگر خواب خوب و کافی نداشته باشید، هر سه مرحله دچار اختلال می شود. البته دو مرحله کسب اطلاعات و بازخوانی اطلاعات، بیشتر تحت تاثیر خواب قرار دارند.

بنابراین، دانشجوها و دانش آموزان باید به یاد داشته باشند که خواب ناکافی روی عملکرد آنها در امتحانات تاثیر منفی دارد. بی خوابی حتی می تواند باعث شود که انجام دادن کارهای ساده هم برایتان سخت شود. مثلا ممکن است یک مساله راحت و ساده را نتوانید حل کنید.

اختلال دوقطبی
اختلالات خواب در بین مبتلایان به اختلال دو قطبی بسیار متداول است. چنین مشکلاتی می‌تواند باعث بروز اختلالاتی در چرخه‌های خواب شود و به بی‌خوابی و کابوس بینجامد. اختلال دوقطبی با سایر مشکلات خلق و خوی که در بالا گفته شد، تفاوت دارد. تغییر در چرخه خواب می‌تواند نشانه‌ای از این بیماری باشد؛ اما مشکلات خواب نیز می‌تواند طی درمان و کیفیت کلی زندگی فرد نقش داشته باشد.

کاهش کیفیت خواب همچنین می‌تواند باعث علائم شیدایی یا هیپومانیا شود. تحقیقات نشان می‌دهند که تغییرات در چرخه خواب طبیعی یک علت شایع در ۲۵ ٪ تا ۶۵ ٪ از شرکت کنندگان پیش‌بینی شده بود. اگر از اختلال دو قطبی رنج می‌برید، حتما با پزشک خود در مورد هر نوع مشکل خواب مشورت کنید.

بیش‌فعالی
اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (ADHD) یک بیماری روانی شایع است و حتی ۵.۳ ٪ از کودکان بین شش تا ۱۷ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ADHD با مشکلات خواب همراه است و تحقیقات همچنین حاکی از آن است که اختلالات خواب ممکن است یک عامل اصلی در بروز و یا حتی یک عامل در علائم بیماری باشد. مطالعات نشان داده است که بین ۲۵ تا ۵۵ درصد کودکانی که دچار اختلال کمبود توجه بیش‌فعالی هستند؛ نیز اختلال خواب دارند.

کودکان مبتلا به ADHD ممکن است تعدادی از مشکلات مربوط به خواب را ازجمله مشکل افتادن از روی تخت هنگام خوابیدن، مشکل در بیدار شدن از خواب، مشکلات مربوط به تنفس در خواب، بیدار شدن از خواب در شب و خواب‌آلودگی در روز را تجربه کنند.

درمان ADHD معمولا با ارزیابی عادت‌ها و الگوهای خواب فعلی به منظور رفع مشکلات اساسی خواب شروع می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که اختلال خواب علاوه‌بر کاهش کیفیت کلی زندگی می‌تواند باعث افزایش شدت علائم ADHD شود.

خواب شبانه چگونه می‌تواند بر عملکرد روزانه ما تاثیر بگذارد؟
در طول شب وقتی که فرد در حال استراحت و خواب است، علاوه بر این‌که بدنش ‌در حالت استراحت و ریکاوری قرار می‌گیرد، از جهت مغزی نیز تغییراتی برای او رخ می‌دهد. در طول خواب شب مغز فرصت پیدا می‌کند یکسری از واسطه‌های شیمیایی در مغز که به آن نوروترانسمیتر یا ناقل‌های عصبی می‌گوییم را متعادل و بازتنظیم‌ کند. حتی یکسری هورمون‌هایی مثل هورمون کورتیزول نیز در طول خواب شبانه تنظیم می‌شوند. هورمون کورتیزول مهم‌ترین هورمون کمک‌کننده برای مقابله با استرس‌های روزانه است . هنگام بیداری در ابتدای صبح این هورمون در بالاترین سطح خودش قرار دارد و فرد را برای این‌که یک روز پرانرژی داشته باشد آماده می‌کند تا بتواند با استرس‌های زندگی روزمره مقابله کند. به عبارت دیگر سلامت خواب یکی از فاکتورهایی است که در طول روز به فرد کمک می‌کند بتواند انطباق هیجانی بهتر با مسائل مختلف، تاب‌آوری بیشتر و تحمل استرس بهتری داشته باشد. همچنین بتواند مسائل روزمره را به خوبی مدیریت کند و دچار مسائلی که سلامت روان‌ را تهدید می‌کند نشود.