در حال حاضر حدودا ۱۵۰ میلیون نفر یعنی نیمی از جمعیت کشور ایالات متحده آمریکا هفته‌ای ۳ ساعت بازی می‌کنند و حدود ۷۲ درصد بازیکنان بالای ۱۸ سال دارند همچنین میانگین سنی بازیکنان ۳۵ سال است.


طی نظر سنجی که میان والدین صورت گرفت ۷۰ درصد آنها بر این باور هستند که بازی‌های ویدیویی تأثیر خوبی بر زندگی فرزندانشان داشته است. بازی‌های ویدیویی در چند سال اخیر فروش بسیار زیادی داشته‌اند. در سال ۲۰۱۶، صنعت بازی‌های ویدیویی حدود ۲۴.۵ میلیارد بازی فروخت که نسبت به سال ۲۰۱۴، ۱.۵ میلیارد افزایش داشته است. بازی‌های ویدیویی یکی از محبوب‌ترین سرگرمی‌های جهان هستند و میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آنها لذت می‌برند. اما آیا بازی‌های ویدیویی فقط یک سرگرمی هستند یا می‌توانند تأثیرات مثبت یا منفی بر مغز ما نیز داشته باشند؟

تاثیر بازی‌ های ویدیویی بر مغز
بر اساس شواهد بدست آمده بازی‌های ویدیویی بر مغز تاثیر میگذارند و همچنین باعث تغییرات در مغز می شوند.دانشمندان اخیرا نتیجه ۱۱۶ مطالعه علمی در مورد تاثیرات بازی‌های ویدیویی را گرد هم آورده و خلاصه آنها را در مجله مرز های علوم اعصاب انسان در دسترس عموم قرار داده اند.

در هنگام بازی‌های ویدئویی، مغز ما فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهد. 

فعالیت های مغز حین انجام بازی ویدئویی

• فعال شدن مدارهای پاداش: بازی‌های ویدئویی اغلب دارای عناصر پاداش‌دهنده هستند، مانند امتیازات، ارتقاها، و پایان‌های خوب. این عناصر باعث می‌شوند که مدارهای پاداش در مغز فعال شوند. مدارهای پاداش مسئول احساس لذت و انگیزه هستند.
• افزایش جریان خون به مغز: بازی‌های ویدئویی می‌توانند باعث افزایش جریان خون به مغز شوند. این امر می‌تواند به بهبود عملکرد مغز کمک کند.
• تقویت ارتباطات عصبی: بازی‌های ویدئویی می‌توانند باعث تقویت ارتباطات عصبی در مغز شوند. این امر می‌تواند به بهبود یادگیری، حافظه، و حل مسئله کمک کند.
• افزایش تولید نورون‌های جدید: بازی‌های ویدئویی می‌توانند باعث افزایش تولید نورون‌های جدید در مغز شوند. این امر می‌تواند به بهبود عملکرد شناختی کمک کند.

آیا بازی‌های پرورش ذهنی مفید هستند؟
گروهی از محققان دانشگاه ایالتی فلوریدا می‌گویند که باید نسبت به بعضی تبلیغات «بازی‌های پرورش ذهنی» که به زعم خودشان عملکرد مغز را افزایش می‌دهند تردید داشت. طبق بررسی آن‌ها، علم فعلی این ادعاها را پشتیبانی نمی‌کند. والی بوت (Wally Boot) دستیار پروفسور روان‌شناسی و متخصص تأثیر سن بر کاهش عملکرد مغز، در این زمینه می‌گوید: «نتایج ما و تحقیقات گذشته نشان می‌دهند که این نوع بازی‌ها به طور قابل‌توجه یا ملموسی بر زندگی شما تأثیر مثبت نمی‌گذارند.»‌

به نظر می‌رسد که مردم فکر می‌کنند برنامه‌ها یا بازی‌های پرورش ذهن از آن‌ها در برابر حافظه‌ی ضعیف و دیگر اختلالات مغزی محافظت می‌کند. اما واقعیت این است که نتایج بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که تجربه‌ی چنین بازی‌هایی تأثیر چندانی روی قابلیت‌های ذهنی ما ندارد.

نیل چارنس (Neil Charness) پروفسور روان‌شناسی در این زمینه می‌گوید:« می‌توانیم ذهن مردم را پرورش دهیم تا در بعضی کارهایی که به حافظه خوب نیاز دارند بهتر عمل کنند و مثلا ۷۰ تا ۱۰۰ شماره را حفظ کنند. اما این مهارت‌ها به‌خصوص هستند و در دیگر ابعاد خود را نشان نمی‌دهند. به این معنی که شما می‌توانید ذهن خود را جوری پرورش دهید که در حل جدول روزنامه بسیار خوب عمل کند، اما این باعث نمی‌شود که حافظه قوی‌تری داشته باشید و همیشه یادتان باشد که کلیدهایتان را کجا گذاشته‌اید.» به عبارتی، پرورش یک مهارت ذهنی بخصوص بعید است باعث ارتقای دیگر قابلیت‌های ما شود.

چارنس می‌گوید که اگر هدف شما رشد قابلیت‌های ذهنی است، بهتر است به فکر ورزش کردن باشید چرا که تحقیقات نشان می‌دهند فعالیت‌های فیزیکی و ایروبیک بیشتر از فعالیت‌های روانی به مغز ما کمک می‌کنند.

آیا بازی‌های ویدیویی حافظه را تقویت می‌کنند؟
در همین حین، یک تحقیق منتشر شده در Nature نشان می‌دهد که به واسطه‌ی تجربه‌ی یک بازی سه‌بعدی که برای این آزمایش طراحی شده بود، عملکرد ذهنی افراد میانسال افزایش یافته و حتی بعضی از عوارض پا به سن گذاشتن هم از میان رفته است.

دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا-سن فرانسیسکو معتقدند که این تحقیق به بعضی از حامیان تأثیر مثبت بازی‌های ویدیویی مدرک علمی موجه‌تری برای تصدیق ادعاهای خود می‌دهد. بعد از ۱۲ ساعت تمرین در یک ماه، این تحقیق نشان داد که داوطلبان بین ۶۰ تا ۸۵ سال عملکرد بهتری در بازی داشتند که حتی فراتر از عملکرد افراد ۲۰ ساله‌ای بود که برای اولین بار مشغول تجربه بازی شدند. همچنین دو بخش مهم دیگر در ذهن ارتقا یافته بود؛ حافظه و تمرکز. گویا این مهارت‌ها تا ۶ ماه بعد از تکمیل این آزمایش با این افراد سالمند باقی ماندند.

دکتر آدام گازالی (Adam Gazzaley) مدیر مرکز عکس‌برداری عصبی در این باره اظهار کرد:« این به ما نشان می‌دهد که حتی یک مغز پیرتر هم می‌تواند انعطاف‌پذیر باشد.»

به‌تازگی یک تحقیق توسط متخصصان مغز و اعصاب دانشگاه کالیفرنیا نشان داده که تجربه بازی‌های سه بعدی می‌تواند شکل‌گیری حافظه را تقویت کند. داوطلبان این آزمایش به دو گروه تقسیم شدند؛ بعضی از آن‌ها به سراغ بازی‌های دوبعدی رفتند و بقیه‌ی بازی‌های سه بعدی و هر کدام را به صورات روزانه ۳۰ دقیقه به مدت دو هفته تجربه کردند. بعد از این دوره، از همه‌ی داوطلبان تست حافظه گرفته شد. حافظه‌ی آن‌ گروهی که مشغول بازی‌های سه بعدی بودند تا ۱۲ درصد افزایش پیدا کرد که تقریبا همان درصدی‌ست که مغز به طور طبیعی بین سنین ۴۵ تا ۷۰ از دست می‌دهد.

از نظر این مؤسسه دلیل عمده این مسأله به پیچیدگی بازی‌های سه بعدی برمی‌گردد. برعکس بازی‌های دوبعدی، این آثار از ارتباطات فضایی و فاصله‌ای بسیار زیادی برخوردارند و بازیکنان آن هم باید اطلاعات زیادی را در ثانیه پردازش کنند که باعث می‌شود هیپوکامپ مغز بیش از هر بازی دیگری تحریک شود. بازی‌های استراتژیک علی الخصوص در این زمینه پتانسیل زیادی برای ارتقای عملکرد ذهن در سالمندان دارند و حتی می‌توانند در برابر زوال مغزی و بیماری‌هایی مثل آلزایمر از بازیکنان محافظت کنند.

البته این محققان هم معتقدند که پرورش ذهنی در مقایسه با ورزش و فعالیت فیزیکی در تقویت مغز همچنان در اولویت دوم قرار دارد. اما در ورای این مسأله، شواهدی نشان می‌دهد که بازی‌های ویدیویی می‌توانند درمان مناسبی برای افسردگی و اختلالات تمرکزی باشند.

مزایای بازی‌های ویدیویی برای سلامت روان و افزایش مهارت‌ها

محققان، تحقیقات متعددی انجام داده‌اند تا پی ببرند که چرا بازی‌های ویدیویی برای افراد مفید هستند و تأثیر آن‌ها بر ذهن کودکان و بزرگسالان چیست. طبق نتایج این تحقیق‌ها، روحیه‌ی تیمی، برنامه‌ریزی، بهبودی حافظه و بسیاری مهارت‌های دیگر از جمله مزایای این بازی‌ها است.

۱. مدیریت منابع و برنامه‌ریزی
بازی‌های ویدیویی می‌توانند به گیمرها کمک کنند تا یاد بگیرند که منابع محدود خود را مدیریت کنند و در مورد مؤثرترین روش استفاده از منابع خود تصمیم بگیرند. افراد می‌توانند همین روش را در دنیای واقعی نیز اعمال کنند.

۲. هماهنگی دست و چشم، مهارت حرکت ظریف و مهارت‌های انتزاعی
تجزیه و تحلیل‌های متعدد نشان داده است که نوجوانان می‌توانند مهارت‌های انتزاعی، بصری و هماهنگی چشم و دست را از بازی‌های ویدیویی، عمدتاً از بازی‌هایی که تیراندازی دارند، بیاموزند. برخی از بازی‌ها برای رسیدن به موفقیت به مهارت‌های بسیار بالایی در این زمینه نیاز دارند.

به عنوان مثال، بازیکنان باید موقعیت‌ها، سرعت، هدف، جهت‌ها و… را پیگیری کنند. در انجام این کار، مغز موقعیت‌های مختلف را شناسایی می‌کند و در حین هماهنگی با دست‌ها با استفاده از صفحه کلید یا کنترل‌کننده‌ی بازی، عمل می‌کند.

۳. بهبود حال روحی
پرندگان خشمگین یکی از انواع بازی‌های ویدئویی هستند که شادی آنی را به ارمغان می‌آورند و حال روحی فرد را بهبود می‌بخشند. همچنین این بازی‌ها به کودک می‌آموزند که شکست‌ها نیز بخشی از بازی و زندگی هستند.

۴. بهبود عملکردهای روانی
مغز ما مسیرهای عصبی و فرستنده‌های جدیدی ایجاد می‌کند و زمانی که چندین بار از یک مهارت استفاده می‌کنیم، ساختار خاصی برای تکرار آن ایجاد می‌کند.

وقتی کودک به شدت روی چیزی تمرکز می‌کند، مغز، خود را در موقعیت پاسخگوتر قرار می‌دهد که در نهایت ممکن است به تحلیل مشکلات زندگی واقعی کمک کند.

تاثیرات منفی بازی‌های ویدئویی بر روان افراد
۱۲. اعتیاد به بازی‌های ویدیویی
سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۸ اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای را به عنوان یکی از اختلالات گیمینگ و نوعی اختلال روانی، اعلام کرد. یک تحقیق در موسسه ملی رسانه و خانواده نشان می‌دهد که بازی‌های ویدیویی برای جوانان، اعتیادآور است و این اعتیاد، سطح افسردگی و اضطراب آن‌ها را افزایش می‌دهد. علائم هشداردهنده‌ی اعتیاد به بازی‌های ویدیویی عبارتند از:

• بازی کردن برای مدت‌های بسیار طولانی

• فکر کردن به بازی در حین انجام سایر فعالیت‌ها
• بازی برای فرار از مسائل زندگی واقعی، اضطراب یا افسردگی
• دروغ گفتن به دوستان یا خانواده و انجام بازی‌های ویدیویی به‌صورت مخفیانه
• احساس تحریک‌پذیری در صورتی که از افراد خواسته شود تا به بازی پایان دهند

۱۳. افزایش خشونت و پرخاشگری
بسیاری از محققان انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، با توجه به ماهیت خشونت‌آمیز برخی بازی‌ها، ادعا می‌کنند که بین بازی‌های ویدیویی خشونت‌آمیز و پرخاشگری «رابطه‌ی ثابتی» وجود دارد.

به گفته‌ی آن‌ها، این نوع بازی‌های ویدیویی حتی زمانی که بازی تمام می‌شود تأثیرات عاطفی روی افراد می‌گذارند و حتی آن‌ها را در سنین پایین، مستعد ارتکاب جرم می‌کند. در بازی‌های نامناسب، بازیکنان به نشان دادن خشونت در بازی تشویق می‌شوند و به آن‌ها پاداش داده می‌شود. گیمرها اعمال خشونت‌آمیزی مانند قتل، لگد زدن، چاقو زدن و تیراندازی را در بازی تجربه می‌کنند.

این نوع بازی‌های ویدئویی می‌تواند کودکان را نسبت به این اعمال خشونت‌آمیز، بی‌تفاوت کند. این بی‌تفاوتی می‌تواند کودک را تشویق کند که رفتار پرخاشگرانه را در زندگی واقعی هم از خود نشان دهد و همچنین مرتکب خشونت‌های جنایی شود.

۱۴. تمایل به انزوا و کناره‌گیری از جمع
انجام بازی‌های ویدیویی به شکل افراطی و بیش‌ازحد، جوانان را از نظر اجتماعی منزوی می‌کند. آن‌ها علاقه‌ی خود را به فعالیت‌های جایگزین مانند خواندن، یادگیری، انجام تکالیف و تعامل با خانواده و دوستان خود از دست می‌دهند.

۱۵. دروغ گفتن در مورد بازی
اگر برخی گیمرها را سرزنش کنید یا از انجام بازی‌های ویدیویی منع کنید، شروع به جستجوی راه‌های دیگری برای بازی کردن می‌کنند. وقتی می‌خواهند بدون اطلاع یا تایید شما بازی کنند، به شما دروغ می‌گویند و پنهان‌‌کاری می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است بهانه‌ای بیاورند که فرصت پیدا کنند فقط چند دقیقه بیشتر بازی کنند.