اختلال چند شخصیتی یا اختلال هویت تجزیه ای چیست؟
اختلال چند شخصیتی یا شخصیت چندگانه که به عنوان اختلالات هویت تجزیه ای شناخته می شود، یکی از بیماری های روانی است که شامل اختلال در حافظه، آگاهی یا ادراک یا اختلال در عملکرد نرمال روان ذهن است. علائم اختلال شخصیت چندگانه می تواند خفیف یا آنقدر شدید باشد که در عملکرد کلی فرد، چه در زندگی شخصی و چه در محل کار، اختلال ایجاد کند. این اختلال در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا هستند.
اختلال شخصیت چندگانه یا چند شخصیتی از سال ۱۹۹۴ به نام اختلال هویت تجزیه ای تغییر کرد. اختلال هویت تجزیه ای یا (Dissociative Identity Disorder) یک وضعیت نادر روانی است که در آن دو یا چند هویت متمایز، یا حالت های شخصیتی، در یک فرد بوجود آمده و به طور متناوب کنترل بدن را به دست می گیرند. همچنین، فرد از دست دادن حافظه را تجربه می کند که بیش از حد گسترده است طوری که هیچ حرکتی از اعمال شخصیت‌های دیگر را به خاطر نیاورده و با فراموشی معمولی قابل توضیح نیست.

نشانه‌های اختلال تجزیه هویت
بر اساس DSM-5، معیارهای زیر باید در شخص دیده شوند تا تشخیص بیماری چند شخصیتی در او داده شود:
    فرد ۲ یا تعداد بیشتری هویت‌های متمایز یا حالات شخصیتی را تجربه می‌کند (هر یک الگوی ثابت خود را برای ادراک، فکر کردن درباره‌ی محیط و خویش دارند). بعضی فرهنگ‌ها این مورد را به عنوان «به مالکیت در آمدن» یا «تسخیر شدگی» توصیف می‌کنند.
    از هم گسیختگی در هویت شامل وقفه‌ و خلل در احساس خویشتن و احساس عاملیت، همراه با تغییراتی در رفتار، هشیاری، حافظه، ادراک، عملکرد شناختی، و عملکرد حرکتی می‌شود.
    خلاءهای مکرر در حافظه فرد درباره‌ی اطلاعات شخصی، شامل آدم‌ها، مکان‌ها، واتفاقات، هم آنهایی که اخیراً رخ دادند و هم آن‌هایی که در گذشته. این خلاء‌های حافظه به فراموش کردن‌های عادی شباهتی ندارند.
    نشانه‌های اختلال چند شخصیتی، استرس قابل ملاحظۀ بالینی یا اختلالاتی در ارتباط اجتماعی، شغلی، یا سایر جنبه‌های مهم عملکرد فرد به وجود می‌آورند.
    انتقال از یک هویت به هویت دیگر معمولاً به واسطۀ استرس روان‌شناختی صورت می‌گیرد. هویت‌های جایگزین در مبتلایان اختلال چند شخصیتی به شکل واضحی برای اطرافیان‌شان قابل تشخیص است.
توضیح مبتلایان اختلال چند شخصیتی درباره‌ احساسات‌شان بدین گونه است که آنها ناگهان به فردی بدون شخصیت تبدیل می‌شوند که رفتار و حرف‌های خود را مشاهده می‌کند.
ممکن است آنها گزارش کنند صداهایی می شنوند (صدای یک بچه یا صدای یک روح قدرت‌مند) در برخی موارد هم، این صداها جریاناتی از افکار متعدد را در فرد ایجاد می‌کنند که شخص کنترلی بر آنها ندارد.
ممکن است مبتلایان بیماری چند شخصیتی تکانه‌های ناگهانی یا خاطراتی را داشته باشند که حس کنند هیچ کنترلی بر آنها ندارند. احتمالاً آنها می‌گویند ناگهان بدن‌شان حس متفاوتی دارد (بدن یک کودک کوچک یا فردی بزرگ و عضلانی را حس می‌کنند) یا یک دفعه دیدگاه‌شان نسبت به چیزی عوض می‌شود.
بر اساس DSM-5 بیش از ۷۰ درصد کسانی که اختلال تجزیه هویت دارند، حداقل یک بار اقدام به خودکشی  کردند، و رفتارهای خود جرحی (خودزنی یا آسیب به خود) در این جمعیت رایج است.
درمان مبتلایان اختلال چند شخصیتی از آن جهت حیاتی است که سطح کیفیت زندگی آنها را ارتقا دهد و از اقدامات خودکشی جلوگیری کند.

انواع اختلالات شخصیت تجزیه ای
اختلال شخصیت تجزیه ای سه نوع مختلف دارد که  DID فقط یکی از انواع آن است. دیگر انواع عبارتند از:
فراموشی تجزیه ای. این فراموشی زمانی اتفاق می افتد که شما نمی توانید اطلاعات ضروری زندگی خود را به خاطر بیاورید. این مسئله ممکن است محدود به مقطع خاصی از زندگی شما بوده و یا شامل کل گذشته و هویت شما باشد.
سه نوع فراموشی مرتبط با DID عبارتند از:
    فراموشی موضعی یا مکان یافته: این فراموشی شایع ترین نوع فراموشی است. در این نوع، شما از به خاطر آوردن یک رویداد یا تمام رویدادهای مرتبط با یک دوره زمانی خاص ناتوان هستید.
    فراموشی انتخابی: این نوع فراموشی زمانی رخ می دهد که نمی توانید جزئیات رویدادها را در یک بازه زمانی خاص به خاطر بیاورید.
    فراموشی عمومی: این نوع فراموشی کمتر از بقیه رواج دارد. در این شکل فراموشی، شما نمی توانید هیچ چیز در مورد هویت و گذشته تان را به یاد بیاورید.
اختلال مسخ واقعیت/ شخصیت. در صورتی که مبتلا به اختلال مسخ شخصیت باشید، حس می کنید از افکار، احساسات و حتی بدن خود جدا شده اید و هیچ ارتباطی با آن ها ندارید؛ و در صورت ابتلا به اختلال مسخ واقعیت علاوه بر موارد ذکر شده، احساس جدایی از محیط پیرامون خود را نیز دارید.

علل ابتلا به اختلال هویت تجزیه ای
علت ابتلا به  DID می تواند یک پاسخ روانشناختی به استرس‌های درونی و محیطی باشد. این استرس ها به علت مورد بی توجهی عاطفی و یا سوءاستفاده قرار گرفتن در اوان کودکی بوده و موجب اختلال در رشد شخصیت فرد می گردد. حدود ۹۹ درصد از افرادی که دچار اختلالات تجزیه ای می شوند، در مرحله حساس رشد کودکی خود (معمولاً قبل از ۶ سالگی) به آسیب های شدیدی را پشت سر گذاشته اند.
اختلال هویت تجزیه ای همچنین ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که بی توجهی یا سوء استفاده عاطفی به صورت مداوم و مکرر اتفاق بیفتد؛ حتی زمانی که سوء استفاده آشکار و مستقیم فیزیکی یا جنسی در میان نباشد نیز ممکن است فرد به این اختلال مبتلا گردد. یافته ها نشان می‌دهند فرزندان خانواده هایی که قادر به ایجاد محیط امن عاطفی برای کودکانشان نبوده و والدین رفتارهایی غیرقابل پیش‌بینی داشته اند، ممکن است دچار اختلال هویت تجزیه ای گردند.
DID اختلالی نادر بوده و حدود ۱ درصد از جامعه احتمال ابتلا به این اختلال را دارند. همچنین زنان بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می گردند.
آسیب هایی که در نتیجه ی آن ها احتمال ابتلا به اختلال هویت تجزیه ای افزایش می یابد، عبارتند از:
    آزار جسمی، روانی و یا جنسی مکرر
    تصادف
    فجایع طبیعی
    جنگ
    جنایت

چه اختلالات دیگری ممکن است همزمان با اختلال هویت تجزیه ای رخ دهد؟
همراه با گسستگی و شخصیت های متعدد یا چندپاره، افراد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای ممکن است از مشکلات روانشناختی دیگری نیز رنج ببرند از جمله:
    افسردگی
    نوسانات خلقی
    تمایل به خودکشی
    اختلالات خواب (بی خوابی، وحشت شبانه و راه رفتن در خواب)
    اضطراب، حملات پانیک و فوبیا (فلاش بک، واکنش نشان دادن به محرک ها)
    سوء مصرف الکل و مواد مخدر
    رفتارهایی همراه با اجبار و تشریفات
    علائم شبه روان پریشی (از جمله توهمات شنیداری و بینایی)
    بروز اختلالات اشتها

تشخیص اختلال تجزیه ای
تشخیص اختلال هویت تجزیه ای بسیار زمان بر است.  کارشناسان تخمین می زنند که تشخیص ابتلا به اختلالات تجزیه ای حدود ۷ سال زمان نیاز دارد. این موضوع امری بدیهی است؛ چرا که علائم این اختلال به دیگر اختلالات روانشناختی تشابه بسیاری دارد. در واقع، اکثر مبتلایان به اختلالات تجزیه ای، همزمان از ابتلا به اختلالات شخصیت مرزی، افسردگی، اضطراب و یا سایر اختلالات شخصیت نیز رنج می برند.
DSM-5 معیارهای زیر را برای تشخیص اختلال هویت تجزیه ای ارائه می دهد:
    بیمار باید دارای دو یا چند هویت یا شخصیت متمایز باشد که هر کدام الگوی نسبتاً پایدار خود را از ارتباط با محیط پیرامون و درک از هویت خود داشته باشد.
    بیمار باید دچار فراموشی شده و خلاء هایی در یادآوری رویدادهای روزمره، اطلاعات شخصی مهم و یا آسیب های پیش آمده داشته باشد.
    بیمار باید دچار اضطراب بوده و یا به دلیل این اختلال در عملکردهایش در یک یا چند بخش اصلی زندگی مشکل داشته باشد.
    این اختلالات ناشی از اعمال عادی فرهنگی یا مذهبی نباشند.
    علائم نباید ناشی از اثرات فیزیولوژیکی سوء مصرف یک ماده مخدر (مانند فراموشی یا آشفتگی ناشی از مسمومیت با الکل) یا یک بیماری جسمی (مانند تشنج های جزئی یا  پیچیده بیماری صرع) باشد.
شخصیت‌های متمایز می توانند نقش‌های متنوعی برای مقابله با معضلات زندگی بیمار داشته باشند. به عنوان مثال، در هنگام تشخیص این بیماری ممکن است بیمار حدوداً ​​دو تا چهار شخصیت داشته باشد، سپس در طول درمان به طور متوسط ​​۱۳ تا ۱۵ شخصیت دیگر نیز مورد شناسایی قرار می گیرند. محرک های محیطی یا رویدادهای زندگی باعث تغییر ناگهانی از یک شکاف یا شخصیت به شکاف یا شخصیت دیگری می شوند.

درمان اختلال هویت تجزیه ای یا اختلال چند شخصیتی
برای درمان DIDهیچ دستورالعمل رسمی که مبتنی بر شواهد علمی باشد وجود ندارد. بسیاری از درمان ها بر اساس گزارشات موردی یا عمومی هستند.
اگرچه هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد، اما اگر بیمار متعهد به ادامه ی درمان باشد، درمان طولانی مدت می تواند مفید واقع شود. درمان موثر شامل موارد زیر می باشد:
   روان درمانی: این روش که درمانی بر پایه ی گفتگو نیز خوانده می شود، برای کمک به بهبود محرک های DID طراحی شده است. هدف این درمان «ادغام» شخصیت های جداگانه‌ در یک شخصیت تلفیقی است تا بتوانید محرک های موجود را کنترل کنید. این درمان اغلب نیازمند مشارکت اعضای خانواده شما نیز می باشد.
    درمان شناختی – رفتاری (CBT): این روش نوعی روان درمانی ساختار یافته و هدف گرا است. CBT به شما کمک می کند متوجه افکار و رفتارهای منفی خود شده و الگوها و عادات فکری سالم تری را اتخاذ کنید.
   درمان شناختی – رفتاری دیالکتیکی (DBT): این روش برای افرادی مفید است که احساسات شدیدی را تجربه می کنند. هدف این درمان پذیرش یا ایجاد تعادل بین شما، چالش هایتان و شکاف های شخصیتی شما می باشد. درمانگر به شما کمک می کند تا مهارت های تنظیم هیجان را نیز بیاموزید.
    هیپنوتیزم – درمانی: هیپنوتیزم که همراه با روان درمانی تجویز می شود، برای دسترسی به خاطرات سرکوب شده، کنترل برخی از رفتارهای مشکل ساز و همچنین کمک به ادغام شخصیت های متمایز در یک شخصیت واحد مورد استفاده قرار می گیرد.
    درمان های کمکی: ثابت شده است که درمان هایی مانند هنر یا ورزش به بیماران کمک می کند تا با بخش هایی از ذهن خود که برای مقابله با آسیب ها کنار گذاشته اند، ارتباط برقرار کنند.
    درمان EDMR: درمان حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم(EMDR) شامل حرکت دادن چشم ها به روشی خاص می باشد که حین پردازش خاطرات آسیب زا انجام پی شود. این روش به شما کمک می کند تا بتوانید با آسیب های وارد آمده کنار بیایید. در مقایسه با سایر روش های درمانی، EMDR  روش جدیدتری است.
هیچ درمان روانشناختی مشخصی برای اختلال هویت تجزیه ای وجود ندارد، که رویکردهای مبتنی بر درمان را به یک درمان واحد تبدیل کند. درمان اختلالات همزمان، مانند افسردگی یا اختلالات سوء مصرف مواد، برای بهبود کلی بیمار ضروری می باشد.
از آنجایی که علائم اختلالات تجزیه ای اغلب همراه با اختلالات دیگری مانند اضطراب و افسردگی بروز می کنند، داروهایی برای درمان آن مشکلات نیز در کنار روان درمانی تجویز می شود.
درمان با وجود دشوار بودن، در طولانی مدت می تواند به طور قابل توجهی به بهبود علائم شما کمک کند.

_________________________________________________________

مقالات دیگر