اثر دانینگ کروگر (Dunning-Kruger Effect) چیست؟
اثر دانینگ-کروگر (Dunning-Kruger Effect) نوعی سوگیری شناختی است که در آن افراد بر این باورند که باهوش‌تر و توانمندتر از آنچه هستند، می‌باشند. ترکیبی از خودآگاهی ضعیف و توانایی شناختی پایین باعث می‌شود که آن‌ها توانایی‌های خود را بیش از حد بدانند. این اثر اغلب در متخصصان خودخوانده ظاهر می‌شود، که سطح مهارت خود را بیش از حد می‌دانند و در عین حال نمی‌توانند مهارت واقعی را در دیگران تشخیص دهند.
مفهوم یا اصطلاح دیگری در روانشناسی رفتاری استفاده می‌شود که متفاوت از اثر دانینگ-کروگر است. نام آن قانون اثر ثورندایک (Thorndike Law of Effect) می‌باشد.

واژه دانینگ-کروگر از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
این اثر اولین بار در مقاله‌ای در سال ۱۹۹۹ توسط دو روانشناس دانشگاه کُرنل، جاستین کروگر و دیوید دانینگ بیان شد. آزمایش‌های دانینگ و کروگر شرکت‌کنندگان را در زمینه‌های گرامر، طنز و منطق مورد آزمایش قرار دادند و نتایج واقعی شرکت‌کنندگاه را با قضاوت هر یک از آن‌ها در مورد عملکرد خود در آزمون‌ها مقایسه کردند.
برای مثال، آزمایش طنز شامل ارائه مجموعه‌ای از جوک‌ها به شرکت‌کنندگان بود و از آن‌ها خواسته شد تا میزان خنده‌دار بودنشان را در مقیاس ۱ تا ۱۱ ارزیابی کنند. سپس رتبه‌بندی‌ها با رتبه‌بندی «خنده‌دار» هشت کمدین حرفه‌ای مقایسه شد. یکی از جنبه‌های کلیدی این آزمایش این است که شرکت‌کنندگان در مورد سهم کمدین‌های حرفه‌ای چیزی نمی‌دانستند. به عنوان آخرین سوال، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا تخمین بزنند که در مقایسه با یک دانش‌آموز معمولی کُرنل چقدر در تشخیص یک چیز خنده‌دار خوب عمل می‌کنند.
شرکت‌کنندگانی که بدترین قضاوت را در مورد خنده‌دار بودن یک جوک داشتند (در مقایسه با کمدین‌ها)، فکر می‌کردند که در این کار بالاتر از حد متوسط ​​عمل کرده‌اند. به عنوان مثال، افرادی که نمرات آزمون در صدک ۱۲ داشتند، خود را در صدک ۶۲ تخمین زدند. از سوی دیگر، شرکت‌کنندگانی که این کار را خیلی خوب انجام دادند، فکر می‌کردند که کمی بدتر از آنچه واقعا بودند هستند.

چرا اثر دانینگ-کروگر اتفاق می‌افتد؟
اثر دانینگ-کروگر به دلیل ترکیبی از عوامل شناختی و روانی اتفاق می‌افتد.
فقدان فراشناخت (Metacognition)
فراشناخت، توانایی تفکر و نظارت بر فرآیندهای شناختی خود است. افراد با سطوح پایین شایستگی اغلب فاقد مهارت‌ها و دانش لازم برای ارزیابی دقیق عملکرد خود هستند. آنها ممکن است آگاهی فراشناختی برای تشخیص محدودیت ها یا شکاف های دانش خود را نداشته باشند.
برتری توهم‌آمیز
افراد تمایل دارند که به طور طبیعی به خود با دید مثبت نگاه کنند. این تصور مثبت از خود می‌تواند باعث شود که توانایی های خود را دست بالا بگیرند و نقاط ضعف خود را دست کم بگیرند. این سوگیری شناختی به عنوان برتری توهمی یا اثر «بهتر از متوسط» نیز شناخته می‌شود.
دانش و تجربه محدود
در بسیاری از موارد، افرادی که در یک حوزه خاص صلاحیت کمتری دارند، ممکن است فاقد تجربه یا دانش لازم برای تشخیص کمبودهای خود باشند. بدون پایه ای محکم از دانش یا مهارت، ممکن است پیچیدگی کار یا میزان بی‌کفایتی خود را به طور کامل درک نکنند.
سوگیری تایید (Confirmation Bias)
در سوگیری تایید تمایل به جستجو و تفسیر اطلاعات به گونه‌ای است که باورها یا تصورات قبلی فرد را تایید کند. افرادی که تحت تأثیر اثر دانینگ-کروگر قرار می‌گیرند ممکن است به طور انتخابی بر روی اطلاعاتی تمرکز کنند که از خودارزیابی بیش از حد اعتماد به نفس آنها پشتیبانی می‌کند در حالی که شواهد متناقض را نادیده می‌گیرند یا رد می‌کنند.
عدم توانایی در ارزیابی انتقادی
کسانی که در یک زمینه خاص مهارت کمتری دارند، ممکن است توانایی ارزیابی انتقادی عملکرد خود را نیز نداشته باشند. این فقدان ظرفیت انعکاس خود می‌تواند تشخیص کاستی های خود را برای آنها دشوار کند.
عوامل اجتماعی و فرهنگی
تأثیرات اجتماعی و فرهنگی نیز می توانند در اثر دانینگ-کروگر نقش داشته باشند. در برخی موارد، هنجارها یا فشارهای اجتماعی ممکن است افراد را از اعتراف به محدودیت‌های خود یا درخواست کمک منصرف کند و اعتماد به نفس بیش از حد آنها را بیشتر تقویت کند.

چه کسانی تحت تاثیر اثر دانینگ کروگر قرار می‌گیرند؟
اثر دانینگ کروگر به یک حوزه و یا قشر خاص محدود نشده و این اثر در دامنه گسترده‌ای از انواع حوزه‌های رفتاری هم‌چون استدلال منطقی، هوش هیجانی، اطلاعات اقتصادی و حتی امنیت و توانایی کار با سلاح گرم نیز وجود دارد.
نکته مهم این است که اثر دانینگ کروگر تنها در میان افراد بی‌کفایت مشاهده نشده، بلکه حتی افراد باهوش و توانا در همان حوزه‌هایی نقطه ضعف دارند که تعصب خاصی بر آن‌ها داشته و نمی‌توانند عملکرد خود را به‌صورت واقعی در آن حوزه‌ها ارزیابی کنند. این اثر در افرادی که اطلاعات پایه و ثابتی در رابطه با حوزه‌های مختلف دارند نیز مشاهده شده است؛ برای مثال افرادی که توانایی خود را در یک حوزه مشخص بیش از ۸۰ درصد عنوان کرده‌اند، در واقعیت توانایی و دانش بسیار کمتری در آن حوزه دارند.
این اتفاق معمولا به این دلیل رخ می‌دهد که افراد در برخی از حوزه‌ها هیچ دانش و تخصصی ندارند، سپس با کسب کمترین مقدار دانش ممکن، تصور می‌کنند که بر تمام بخش‌های آن حوزه تسلط یافته و در واقع در آن زمینه متبحر هستند. این افراد تنها در صورتی از این تصور اشتباه اولیه خارج می‌شوند که مطالعه بیشتری در همان حوزه داشته باشند. در این صورت درک می‌کنند که آن حوزه تخصصی تا چه حد گسترده بوده و میزان دانش آن‌ها نسبت به آن موضوع، تا چه اندازه کم است و باید چقدر تلاش کرده تا به تخصص در آن دست پیدا کنند.

اثر دانینگ-کروگر چگونه بر روابط درون تیمی تأثیر می گذارد؟
اثر دانینگ-کروگر می‌تواند منجر به درگیری در تیم شود، در صورتی که افراد توانایی‌های همکارانشان را دست کم یا نادیده بگیرند.
۱. اعتماد بیش از حد به مشارکت های فردی: اعضای تیم که تحت تأثیر اثر دانینگ-کروگر قرار دارند، ممکن معتقد باشند که ایده‌های آنها بر دیگران برتری دارد و بر دیدگاه‌های خود بدون در نظر گرفتن دیدگاه‌های جایگزین پافشاری کنند. این رویکرد می‌تواند منجر به اختلاف نظر و تعارض شود.
۲. مقاومت در برابر بازخورد: اعضای تیم که در حوزه خود مهارت بالایی دارند ممکن است در برابر بازخورد یا پیشنهادات همکاران مقاومت نشان دهند. آنها ممکن است انتقاد سازنده را رد کنند یا تمایلی به اعمال تغییرات ضروری نداشته باشند.
۳. دست کم گرفتن دیگران: افرادی که تحت تأثیر اثر دانینگ-کروگر قرار می گیرند، ممکن است مهارت‌ها و دانش اعضای تیم خود را دست کم بگیرند. آنها ممکن است کمک‌های همکاران خود را دست کم بگیرند یا مهارت آنها را تشخیص ندهند که منجر به احساس ناامیدی و عدم قدردانی در افراد شود.
۴. تصمیم گیری ضعیف: اگر یکی از اعضای تیم با این سوگیری در موقعیت رهبری قرار گیرد، اعتماد به نفس بیش از حد آنها در تصمیم گیری می‌تواند تیم را به مسیر اشتباه هدایت کند. سایر اعضای تیم ممکن است نقص در تصمیم‌گیری‌‌ها را ببینند اما برای متقاعد کردن فردی که بیش از حد اعتماد به نفس دارد در مورد رویکردهای جایگزین و مؤثرتر با چالش مواجه شوند.

آیا تحت تاثیر اثر دانینگ کروگر هستید؟
برای درک این موضوع، از خود این سوال مهم را بپرسید: آیا تا به حال نصیحت یکسانی را از افراد مختلف شنیده و آن نصیحت‌ها را نادیده یا دست‌کم گرفته‌اید؟
اگر پاسخ شما به این سوال مثبت است، احتمالا شما نیز تحت تاثیر اثر دانینگ کروگر قرار دارید. آن بخش‌هایی از زندگی‌تان را بررسی کنید که احساس می‌کنید در آن حوزه‌ها اعتماد به‌نفس کامل دارید. به این موضوع مهم توجه کنید که احتمالا همیشه حق با شما نیست و شما باید دانش بیشتری کسب کنید و یا برای کسب تخصص کامل، به تمرین بیشتری نیاز دارید.

چگونه اثر دانینگ کروگر را از بین ببریم؟
برای از بین بردن این اثر در زندگی شخصی خود، چندین راه حل وجود دارد، شما باید دانسته‌های خود را دائما غربال کنید و یا نظرات سایر افرادی را در نظر بگیرید که دید متفاوتی با شما دارند. به دنبال بازخورد سایر افراد معتمد در حوزه‌های تخصصی مورد نظرتان باشید و از نظرات آن‌ها استفاده کنید. نسبت به نظرات و انتقادات سازنده پذیرا باشید و از داشتن رفتار تدافعی خودداری کنید. به دانستن اطلاعات و مهارت‌های مختلف تظاهر نکرده و واقعیت خود را بپذیرید. یادگیری و رشد دائم را به اولویت اول و اصلی زندگی خود تبدیل کرده و همیشه رویکرد یادگیری دائم را ادامه دهید.

چگونه از اثر دانینگ-کروگر پیشگیری کنیم؟
غلبه بر اثر دانینگ-کروگر می تواند چالش برانگیز باشد، اما با خودآگاهی و تلاش برای بهبود دانش، مهارت ها و توانایی‌های خود‌ارزیابی امکان پذیر است.
جستجوی بازخورد
فعالانه به دنبال بازخورد از دیگران بگردید، به ویژه از کسانی که در حوزه‌ای که می‌خواهید در آن پیشرفت کنید، با تجربه‌تر یا آگاه‌تر هستند. انتقاد سازنده می‌تواند بینش ارزشمندی در مورد عملکرد واقعی شما ارائه دهد.
آموزش و پرورش
در یادگیری و توسعه مهارت سرمایه‌گذاری کنید. در دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی شرکت کنید، کتاب بخوانید و در فعالیت‌هایی شرکت کنید که دانش و تخصص شما را در زمینه مورد علاقه افزایش می‌دهد.
خود ارزیابی
خودارزیابی را با ذهنی انتقادی و باز تمرین کنید. به طور منظم عملکرد خود را ارزیابی کنید و آن را به طور عینی با استانداردها یا معیارهای شناخته شده مقایسه کنید. خودارزیابی می‌تواند به شما کمک کند مناطقی را که ممکن است توانایی‌های خود را بیش از حد ارزیابی کنید شناسایی کنید.
توسعه مهارت فراشناخت
روی بهبود مهارت‌های فراشناختی خود کار کنید، که شامل اندیشیدن در مورد تفکر خود است. توانایی تامل در فرآیندهای فکری خود را توسعه دهید، شکاف‌های موجود در دانش خود را تشخیص دهید و محدودیت‌های خود را بشناسید.
استفاده از معیارهای عینی
تا حد امکان از معیارها و ارزیابی‌های عینی برای ارزیابی عملکرد خود استفاده کنید. این می‌تواند به مقابله با سوگیری‌های ذهنی کمک کند که در اثر دانینگ-کروگر نقش دارند.
خودارزیابی
برای ارزیابی دانش و مهارت خود در تمرین و آزمایش شرکت کنید. این فرآیند می‌تواند زمینه‌هایی را که نیاز به بهبود دارند برجسته کند و سنجش دقیق‌تری از توانایی‌های شما ارائه دهد.
کنجکاو بودن
ذهنیت کنجکاوی را در خود پرورش دهید که شما را به کشف ایده‌های جدید، جستجوی اطلاعات و به چالش کشیدن باورهای موجود خود سوق دهد. کنجکاوی می‌تواند به یادگیری عمیق‌تر و خودآگاهی منجر شود.

_________________________________________________________

مقالات دیگر