خود کم بینی چیست؟
هر کسی در مقطعی از زندگی خود ممکن است احساس کند از شخص دیگری پایین‌تر است. اما احساس خود کم بینی یک احساس فراگیر است که گسترده‌تر از یک نفر و یک موقعیت است. فرد خود‌کم بین در مورد تمام توانمندی‌ها و شایستگی‌های خود تردید دارد و خود را فرد باکفایتی نمی‌داند. احساس حقارت از کودکی فرد ریشه می‌گیرد و تمام جنبه‌های زندگی او را در بزرگسالی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
احساس حقارت  به این معناست که خود را به عنوان یک شخص مطلوب در نظر نگیرید یا برای خود اهمیت زیادی قائل نشوید.اگر احساس حقارت می‌کنید ممکن است احساس خوب نبودن یا ناتوانی کنید، ممکن است مضطرب باشید و یا از خود به شدت انتقاد کنید.
روانشناسان معتقدند افرادی که احساس حقارت و خود‌کم‌بینی دارند باورها و نظرات منفی نسبت به خود دارند.  گاهی افراد احساس می‌کنند قضاوت منفی‌شان نسبت به خودشان بسیار خشن است. با این حال نمی‌توانند این انتقاد را ادامه ندهند. این عدم توانایی در توقف سرزنش‌های خشونت‌بار خود به دلیل داشتن احساس گناه برای خوب نبودنشان است. برای همین برای تنبیه خود مدام خود را سرزنش می‌کنند. به نظر می‌رسد این افراد الگوی تنبیهی دختر یا پسر خوب نبودن والدین خود را درونی کرده و امروزه خودشان نقش والدین‌شان را برای خود دارند.
برخی از باورهای بی‌کفایتی در افراد خود‌کم‌بین آن‌چنان محکم و قوی است که افراد آن را همانند یک حقیقت مسلم فرض می‌کنند و نمی‌توانند تصور کنند که این فقط یک فکر است. این افراد در کودکی از والدین‌شان نیاز به آینگی را نگرفتند. آینگی یعنی شما به عنوان والد برای کودک خود مانند آینه، توانایی‌هایش را منعکس کنید.
در واقع خود کم بینی با اعتماد به نفس و عزت نفس رابطه معکوس دارد. وقتی اعتماد به نفس خوبی دارید، تمایل دارید که در مورد خود مثبت فکر کنید و به طور کلی در مورد زندگی خوش‌بین باشید. وقتی با چالش‌هایی روبرو می‌شوید، احساس اطمینان می‌کنید که در انجام وظیفه خود به خوبی عمل خواهید کرد. افراد با عزت نفس می‌دانند که ارزشمند هستند و می‌توانند حداقل برخی از ویژگی‌های مثبت، خود را مانند "من یک دوست خوب هستم" ، "من مهربان هستم" ، "من صادق هستم" یا "من هستم" نام ببرند.
اما وقتی فرد احساس حقارت و خود کم بینی دارد، تمایل دارد که خود، جهان و آینده را منفی‌تر و انتقادی‌تر ببیند. هنگامی که با چالش‌هایی روبرو می‌شود، به خودش شک می‌کند که آیا می‌تواند به آن‌ها برسد و ممکن است حتی از آن‌ها اجتناب کند. ممکن است در درونش با خودش تند صحبت کند، مثلا به خودش بگوید "تو احمق هستی" ، "تو هرگز این کار را نخواهی کرد" ، یا " هیچ کس به من اهمیت نمی‌دهد" و یا حتی ممکن است احساس اضطراب ، ناراحتی ، ضعف یا بی‌انگیزگی  کند.

انواع خود کم بینی یا حس حقارت
آلفرد آدلر روانشناس اتریشی بنیانگذار روانشناسی فردی است. او معتقد است انسان بودن یعنی احساس حقارت داشتن. او معتقد است همه انسان‌ها کم و بیش احساس خودکم‌‌بینی و حس حقارت دارند و همین امر در طرز برخوردشان با دنیا تاثیر می‌گذارد و در بعضی افراد باعث کوشش و پیشرفت و در بعضی باعث آسیب زدن به خود یا دیگران می‌شود. در واقع احساس خود کم بینی یا حقارت اغلب انسان را وا می‌دارد وضع خود را در مقابل طبیعت بهتر و مطمئن‌تر بسازد و در بعضی افراد برعکس عمل می‌کند. در واقع افراد نسبت به احساس حقارت و خود کم بینی واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند که در ادامه به آن می پردازیم.
گروه اول گروهی هستند که روحیه مبارزه جویی‌دارند و بر خود کم بینی و حس حقارت خود غلبه می‌کنند و باعث رشد و پرورش خود می‌شوند. این گروه را بیشتر می‌توانید در افرادی که به علت نقص جسمی در کودکی تحقیر شده‌اند و یا خود نقص جسمی و تفاوت با دیگران برای آن‌ها باعث ایجاد حس حقارت شده است و به آنها انگیزه پیشرفت داده است. به طور مثال آن‌ها با شرکت در مسابقات ورزشی نقص جسمی بدن خود را جبران می‌کنند و به عبارتی آن‌ها یک وضعیت که از سوی دیگران باعث تحقیر آن‌ها شده است را تبدیل به یک دستاورد بزرگ می‌کنند.
گروه دیگر حس حقارت و خود کم بینی خود را با طغیانگری جبران می‌کنند و خلاف مسیر و قوانین اجتماع رفتار می‌کنند. این گروه خشم ناشی از حس حقارت یا خود کم بینی خود را با انتقام‌گیری تخلیه می‌کنند. آنها جامعه‌  و یا خانواده‌ را باعث تحقیر و نگرفتن حس پذیرش و دوست داشته شدن خود، می‌دانند؛ این افراد را می‌توان در گروه بزهکاران مشاهده کرد.
برخی دیگر آگاهانه حس خود کم بینی خود را افزایش می‌دهند. به این علت که شدت گرسنگی‌شان برای گرفتن محبت زیاد است. این گروه با پایین آوردن عزت نفس خود و افزایش حس خود کم بینی خود، محبت مورد نیاز خود را از دیگران طلب می‌کنند. این گروه نیاز به توجه‌ و مورد پذیرش قرار گرفتن را بیشتر دارند. چرا که عملا هیچ اقدامی چه مثبت، چه منفی انجام نمی‌دهند. افرادی با شخصیت اجتنابی، شخصیت وسواسی و کمالگرا به میزان بیشتری احساس خود کم بینی را در خود تجربه می‌کنند.

علائم خود کم بینی چیست؟
1. احساس ناامیدی و بی‌ اعتمادی به خود
فرد ممکن است احساس کند که نمی‌ تواند چیزی را به خوبی انجام دهد یا به اندازه کافی توانایی ندارد و یا به طور کل از خود راضی نیست و خود را دوست ندارد، به طوری که از خود و از اجتماع امکان دارد که فرار کند و نقاط قوت خود را نبیند.
2. اجتناب از مواجهه با چالش‌ های جدید
یکی از پاسخ های مهم سوال علائم خود کم بینی چیست؟ دوری از چالش ها است. فرد به جای مواجهه با چالش‌ ها، فرد ممکن است از آن ها فرار کند یا به دنبال دستیابی به چیزهایی بگردد که به او احساس امنیت می‌ دهد. به طور کل افراد خود کم بین از چالش ها و رویداد های جدید دوری می کنند و به طور کل ترجیح می دهند که با این چالش ها مواجه نشوند به همین دلیل از آن ها فرار می کنند.
3. احساس شک و تردید در تصمیم‌ گیری‌ ها
فرد ممکن است تردید کند و دوباره دوباره تصمیم‌ گیری کند و این ممکن است باعث شود که فرد دچار عدم قطعیت شود و به خود اعتماد کمتری داشته باشد. افراد ممکن است از تصمیم گیری های خود در مورد عواقب منفی آن ترسیده و احساس شک و تردید کنند. این ممکن است به دلیل این باشد که آنها نمی دانند چگونه با عواقب منفی برخورد کنند یا نمی توانند از آنها پیشگیری کنند.
از دیگر موارد نیز عدم اعتماد به خود می باشد. برخی افراد به دلیل عدم اعتماد به خود و نداشتن اطمینان کافی به توانایی خود در تصمیم گیری، شک و تردید دارند.
4. اجتناب از ریسک کردن
فرد ممکن است از ریسک‌ هایی که به نظر خطرناک هستند، اجتناب کند و این ممکن است باعث شود که به خود اعتماد کمتری داشته باشد. افراد خود کم‌ بین ممکن است از ریسک گرفتن برای رسیدن به اهداف خود خودداری کنند، به دلیل اینکه فکر می‌ کنند موفقیت بدون ریسک گرفتن امکان‌ پذیر است.
5. عدم توانایی در شناسایی نقاط قوت و ضعف خود
در پاسخ علائم خود کم بینی چیست؟ باید گفت که افراد خود کم‌ بین، معمولاً نمی‌ توانند به درستی تشخیص دهند که در چه زمینه‌ هایی قوی هستند و کجاها باید بر روی بهبود کار کنند. عدم توانایی در شناسایی نقاط قوت و ضعف خود به علت کم بینی ممکن است ریشه در مشکلات ارتباطی، ناکارآمدی در انجام وظایف، کاهش اعتماد به نفس، عدم توجه به خود و نبود ارتباط با احساسات و ارزش‌ های خود داشته باشد.
6. فرار از مسئولیت
این افراد در موقعیت‌ هایی که باید به عهده گرفتن مسئولیتی باشد، ممکن است فرار کنند یا به اجتناب بپردازند. این نشانه می‌ تواند باعث شکست و عدم پیشرفت شغلی شود. اما سوالی که پیش می آید، این است که چرا افراد خود کم بین از پذیرش مسئولیت فرار می کنند؟ افراد خود کم بین ممکن است به دلایل مختلفی از پذیرش مسئولیت فرار کنند برای مثال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
    ترس از شکست: افراد خود کم بین ممکن است بترسند که پذیرفتن مسئولیت به این معنی است که باید با شکست مواجه شوند و این ترس می تواند آنها را از پذیرش مسئولیت منع کند.
    ترس از قضاوت و نقد: برخی افراد ممکن است بترسند که با پذیرش مسئولیت، قضاوت و نقد دیگران را به دوش کشیده اند و این باعث شود که آنها از پذیرش مسئولیت فرار کنند.
    ترس از دست دادن قدرت: برخی افراد، ترس دارند که با پذیرش مسئولیت، قدرت و کنترل خود را از دست بدهند و این ممکن است آنها را از پذیرش مسئولیت باز دارد.
7. عدم قبول انتقاد
این افراد معمولاً نسبت به انتقادات دیگران حساس هستند و نمی‌ توانند به درستی با آن‌ ها برخورد کنند. به عنوان مثال، ممکن است از دیدن نقد و منتقدین دوری کنند و یا به جای آن‌ که به دنبال حل مشکل باشند، از مسئولیت خود فرار کنند. به طور کل ممکن است احساس کنند که انتقادات دیگران نشان دهنده ناتوانی آن ها می باشد و این ممکن است باعث شود که به خودشان اعتماد کمتری داشته باشند.

تفاوت خودکم بینی با اعتماد به نفس پایین
این دو اصطلاح مشابه به نظر می رسند؛ اما تفاوت ظریفی بین آنها وجود دارد. ممکن است شما اعتماد به نفس پایینی داشته باشید ولی دچار خودکم بینی نباشید. کسی که اعتماد به نفس پایینی دارد به خودش و ارزش های خودش شک می کند. در چنین مواقعی شما احساس می کنید ویژگی های لازم برای رسیدن به اهداف مورد نظرتان در زندگی را ندارید.
در برخی موارد نیز، افراد بی اعتماد به نفس تصور می کنند از سطح یک استاندارد اجتماعی خاص و یا از نظر اجتماعی ، جسمی یا ذهنی از بقیه پایین تر هستند.
عقده حقارت یا خودکم بینی زمانی بروز می کند که این اعتماد به نفس پایین طوریست که همه افکار شما را به سمت بی کفایتی و ناکافی بودن می برد و رفتار شما به طور مزمنی تحت تاثیر قرار می گیرند.
به عنوان مثال اگر شما به خاطر نژاد یا جنسیتی که دارید مورد تبعیض قرار بگیرید ممکن است دچار عقده حقارت یا خودکم بینی شوید. در چنین مواردی شما همیشه در مقابل سایر نژادها و یا جنس مخالفتان دچار احساس حقارت و خودکم بینی می شوید و این احساس دیدگاه کلی شما را تنظیم می کند. نکته مهم این است که وقتی کسی دچار خودکم بینی می شود، این احساس حقارت و خودکم بینی روی نوع نگاه او به جهان تاثیر منفی می گذارد.
هم جورج و هم بتی که در بالا به آنها اشاره کردیم، تصور می کنند همکاران و اطرافیانشان فکر می کنند آنها احمقند و مدام پشت سرشان حرف می زنند؛ اما این موضوع حقیقت ندارد، بلکه فقط تصورات خود آنهاست.
تیلدا در محیطی بزرگ شده که در آن به زنان کمتر از مردان احترام گذاشته می شود. او با این اعتقاد بزرگ شد که مردان نسبت به زنان برتر و بهتر هستند. وقتی او با همسرش بحث یا مشاجره ای می کند فکر می کند حق با همسرش است و برای همین بندرت حرف می زند. او می ترسد که شوهرش ترکش کند، حتی اگر مقصر او باشد و با تیلدا بدرفتاری کند.
تیلدا کمتر و پایین تر از شوهرش نیست؛ اما احساس و تصوری که دارد اینگونه است. او نه تنها اعتماد به نفس پایینی دارد، بلکه دچار خودکم بینی و عقده حقارت هم هست. احساس ناکفایتی روی زندگی او تاثیر منفی می گذارد.

دلایل احساس خود کم بینی (احساس حقارت)
روانشناسان معتقدند تجربیات منفی در دوران کودکی در احساس خود کم بینی یا حس حقارت بسیار مهم هستند. برخی از عواملی که باعث احساس حقارت و خودکم‌بینی در بزرگسالی و کودکی می‌شوند، عبارتند از:
   تجربیات بد اولیه: تنبیه‌های دوران کودکی، غفلت پدر و مادر یا سوء استفاده جنسی یا تنبیه‌های دوران مدرسه بسیار مهم است. کودکانی با این نوع تجربیات اغلب این باور را دارند که بد هستند و مستحق مجازات هستند.
   استاندارها و انتظارات غیر واقع‌بینانه والدین: کودکان با این نوع والدین مدام احساس می‌کنند به اندازه کافی خوب نیستند، زیرا نتوانسته‌اند انتظارات دیگران را برآورده کنند. والدین خودشیفته دارای کودکانی با حس حقارت درونی و خود کم بینی هستند. چرا که کودکان آن‌ها هیچ‌گاه نمی‌توانند تمایلات والدین خود را برآورده کنند.
    رفتارهای نامناسب گروه همسالان: باعث احساس حقارت و خود کم بینی در کودکان می‌شود. به خصوص در دوران نوجوانی، زمانی که هویت نوجوان شکل می‌گیرد. متفاوت بودن با همسالان موجب تمسخر شده و همین موضوع می‌تواند حس حقارت و حس خود کم بینی در نوجوان ایجاد کند که تا بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند.
    عدم دریافت احساس محبت و دوست‌داشتنی بودن نیز می‌تواند حس حقارت و خودکم‌بینی ایجاد کند. در واقع حتی بدون تجربیات منفی آشکار، حس خود کم بینی می‌تواند صرفا به دلیل نبودن یکسری تجربیات مثبت نیز ایجاد شود. به عبارتی کمبود تجربه‌های مثبت کافی  در کودکان منجر به این تصور می‌شود که آن‌ها به اندازه کافی خوب نیستند.
    تحسین بی‌رویه: والدینی که مدام از تشویق‌های کلامی و یا جایزه برای کنترل رفتارهای کودک خود استفاده می‌کنند کودک خود را شرطی می‌کنند. زمانی که کودک وارد اجتماع می‌شود احساس می‌کند مدام باید تشویق و تحسین دریافت کند و زمانی که محیط این شرایط را فراهم نمی‌کند باعث می ‌شود او احساس کند چیزی در وجودش کم دارد که باید آن را تغییر دهد و او به اندازه کافی خوب نیست که محیط به تحسین و یا پاداش نمی‌دهد.
وجود تجربیات زیر در کودکی و یا نوجوانی از عوامل موثر در ایجاد احساس خودکم‌بینی است:
    لوس کردن یا بیش از حد بها دادن توسط والدین
    آزار کلامی و یا جسمی توسط والدین و یا نزدیکان
    مورد غفلت قرار گرفته شدن کودک
    نوع تربیت خانواده (انتقاد بیش از حد و انتظارات بالا والدین خودشیفته)
    تبعیض و محرومیت اجتماعی
    تعلق به گروه‌های اقلیت جامعه
    نقص‌های جسمی
    طردشده و ناخواسته بودن
    ترتیب فرزندان

چگونه با افراد خود کم بین رفتار کنیم؟
پشتیبانی کنید
شما می‌توانید با خوب گوش دادن و یادآوری بخش‌های مثبت و قدرتمند او، به فردی که دچار احساس خود کم بینی شده است، کمک کنید. چرا که این افراد به میزان زیادی طرحواره بی‌ارزشی و طرد دارند. در حالی که حفظ دوستی با فردی که تا حدی از نظر احساسی دارای حس حقارت است می‌تواند برای شما چالش‌برانگیز و حتی کلافه‌کننده باشد. به یاد داشته باشید که این حالت موقتی است و گاهی شما نیز ممکن است درگیر همین احساس شوید.
نقش معلم را نداشته باشید
از تلاش برای اینکه او چگونه فکر کند دست بردارید. اگر مستقیماً به او بگویید که چگونه باید در مورد خود فکر کند یا چگونه باید رفتار کند، رابطه‌‌تان خدشه‌دار می‌شود. در عوض، از دوست خود به خاطر شخصیتی که دارد حمایت کنید و سعی کنید او را به سمت مراقبت شخصی و احساسی سالم ترغیب کنید. سعی کنید جنبه‌های مثبت او را به او یادآوری و تشویقش کنید.
حل مسئله
اگر فردی عزت نفس پایینی دارد، ممکن است اغلب این موضوع را شخصی‌سازی کند و هر اتفاقی را به خود بگیرد و خود را شماتت کند. سعی کنید حل مسئله را با او تمرین کنید و به او کمک کنید از زاویه‌های دیگر به موضوع نگاه کند. به یاد داشته باشید  که حل مسئله معمولاً تنها پس از ابراز برخی از احساسات منفی قابل انجام است. پس بلافاصله به دنبال راه حل‌های منطقی و حل مسئله نباشید، بگذارید خودش را خالی کند و از احساساتش با شما حرف بزند.
او را تشویق کنید از یک مشاور کمک بگیرد
گاهی افرادی که درگیر احساس خود کم بینی هستند تصور می‌کنند اگر به مشاور یا روانشناس مراجعه کنند ممکن است به آنها بر چسب دیوانه یا بیمار زده شود. به همین دلیل برای مراجعه به یک متخصص تعلل و یا مقاومت می‌کنند. شما می‌توانید در این شرایط به این افراد کمک کنید تا به یک فرد متخصص اعتماد کند و در مورد ترس و نگرانی او برای بر چسب خوردن به او اطمینان دهید چنین اتفاقی نمی‌افتد.

راههای غلبه بر احساس خودکم بینی
گذشته را فراموش کنید و با خاطراتتان کنار بیایید:
وجود تروما در گذشته و شکست های متعدد می تواند یکی از دلیل بروز احساس حقارت در فرد باشد.
چه چیزی در گذشته باعث بروز این احساس در شما شده است؟
نسبت به چه کسی احساس حقارت می کنید؟
شناسایی این موقعیت ها و افراد به یافتن ریشه مشکل و حل بهتر آن کمک می کند.
راهی برای جبران یا رفع نواقص گذشته پیدا کنید و از این حس خلاص شوید.
با خودتان مهربان باشید:
تمرین مهربان بودن برای فردی مثل شما بسیار دشوار است.
شما همیشه همان فردی بوده اید که در مورد خودتان بد فکر کرده اید.
اما این بار سعی کنید با خودتان مهربان باشید.
از خودتان مراقبت کنید.
نه تنها ذهن، بلکه روح و بدنتان.
غذاهای سالم بخورید.
مدیتیشن کنید.
کارهایی انجام دهید که دوست دارید و به نیازهایتان توجه کنید.
با کسانی ارتباط برقرار کنید که به شما حس خوبی می دهند:
آیا در روابط سمی هستید؟
از این روابط خارج شوید.
این روابط احساس اعتماد به نفس را در شما می کشند.
در عوض برای شکست دادن خود کم بینی باید با کسانی رابطه داشته باشید که باعث می شوند حس خوبی نسبت به خودتان داشته باشید.
مهارت نه گفتن را یاد بگیرید:
قبول کردن خواسته همه به تدریج باعث می شود از خودتان بدتان بیاید.
برای مراقبت از خودتان لازم است گاهی نه بگویید.
کارهایی را انجام دهید که از دستتان برمی آید و به آن علاقه دارید.
قاطع تر باشید:
از شکست نترسید.
اگر کاری را امتحان نکنید، فرصت یادگیری را از دست خواهید داد.
تنها کسی که مانع موفقیت شماست خودتان هستید.
برای خودباوری و کاهش احساس خود کم بینی لازم است طعم موفقیت را بچشید.
توانایی های خود را بشناسید:
اکثر ما عادت به دیدن جنبه های منفی داریم.
مسلما چیزهای خوب زیادی در مورد شما وجود دارد.
کاغذی بردارید و هر چیز خوبی را در مورد خودتان بنویسید.
متوجه خواهید شد که توانایی هایتان فراتر از حد تصورتان است.
با خودتان بهتر حرف بزنید:
به حرف زدن با خودتان دقت کنید.
آیا با خودتان گفتگوی منفی دارید؟
خودتان را دائما تحقیر می کنید؟
این الگو باید تغییر کند و باید یاد بگیرید که از جملات مثبت در مورد خودتان استفاده کنید.
از انتظارات غیرمعقول دست بکشید:
چیزهای زیادی خارج از کنترل شماست.
همیشه نمی تواند همه چیز مطابق میل شما باشد.
لازم است گاهی تجدید نظری در مورد اهداف و انتظاراتتان داشته باشید.
این می توانید حتی سرعت پیشرفتتان را بیشتر کند.
خودتان را تشویق کنید:
برای کاهش احساس خود کم بینی لازم است خودتان را برای کارهای خوبی که انجام داده اید تشویق کنید.
فهرستی از کارهای خوبی که در طول هفته انجام داده اید و پیشرفت هایتان ثبت کنید.
مقایسه نکنید:
ظاهر زندگی دیگران اغلب آراسته است.
این تصویری فوتوشاپ شده از زندگی است که آنها خواسته اند شما آن را ببینید.
تصاویر ویرایش شده و جزئی زندگی دیگران را با تصویر واقعی و درونی زندگی خود مقایسه نکنید.
به مشاور مراجعه کنید:
اگر احساس کافی نبودن نسبت به خودتان دارید درمانگر می تواند راهکارهایی برای اصلاح رفتار، احساسات و افکارتان برای تبدیل شدن به یک فرد با اعتماد به نفس پیشنهاد دهد.

_________________________________________________________

مقالات دیگر