سواد رابطه یا سواد عاطفی چیست ؟
سواد رابطه به عنوان یک مفهوم گسترده در روان‌شناسی، به مجموعه‌ای از فرآیندهای ارتباطی و ارتباط با دیگران اشاره دارد که به ویژه در روابط انسانی مؤثر است. به عبارت دیگر، سواد رابطه شامل مجموعه‌ای از مهارت‌های کشف، نگهداری و بهبود روابط بین افراد در محیط‌های مختلف است.
بنابراین، داشتن سواد رابطه به معنای داشتن توانایی‌های ارتباط با دیگران به بهترین شکل و بر اساس نیازهایشان، تشخیص نیازهای دیگران، برقراری ارتباط دوسویه، ایجاد هماهنگی و توافق با دیگران و به دست آوردن حمایت افراد دیگر در ارتباط با خود است. همچنین داشتن سواد رابطه به معنای داشتن توانایی‌هایی مانند قابلیت احترام از روابط افراد یا واکنش به رفتارهای دیگران نیز است.
شاید تأکید بر مهارت ‌ها و توانایی‌های ارتباطی در روابط بین افراد، بیشتر به دلیل این باشد که روابط بین انسان‌ها، مهم‌ترین عامل در شادی و رضایت از زندگی بشر است. بنابراین داشتن سواد رابطه، می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت روابط افراد و در نتیجه، بهبود کیفیت زندگی بشر، ایفا کند.

اهمیت سواد رابطه
بسیاری از مشکلاتی که امروزه ما در حال دست‌ و پنجه نرم‌ کردن با آن‌ها هستیم، ناشی از عدم ارتباط درست با اطرافیان‌مان است. موضوعات و تکنیک‌های بسیاری در علم روانشناسی مطرح می‌شود که به داشتن روابطی بهتر و عمیق‌تر کمک می‌کند. یکی از این مهارت‌های مؤثر که ضمن توانایی شناخت احساسات، سبب بهبود روابط و ارتباطات ما نیز می‌شود. سواد رابطه است.
اگر به نگرانی‌ها، غم‌ها و شادی‌های خود نگاهی بیندازید، ریشه بسیاری از آن‌ها را در نوع روابط خود با دیگران می‌یابید. سواد رابطه موضوعی گسترده است که روابط انسان‌ها را نه‌تنها در زمینه عاطفی، بلکه در زمینه‌های اجتماعی، شغلی و… نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.

دلایل ضعف سواد عاطفی
رفتار و عواطف انسان، ناشی از ژنتیک، عوامل محیطی و نظام تربیتی است. بسیاری از مهارت‌های ارتباطی که ما داریم نتیجه تعامل با خانواده و دوستان‌مان است. هر یک از این عوامل ممکن است در تقویت سواد عاطفی یا ضعف آن موثر باشد.
برای مثال، برخی از کودکان به‌طور ذاتی هوش هیجانی بالا و پتانسیل خوبی برای سواد عاطفی دارند؛ درحالی‌که برخی دیگر اینطور نیستند. از عوامل مهم دیگر محیط خانواده و اطرافیان است. رشد در محیطی که افراد احساسات خود را بروز نمی‌دهند و فضای خانه همیشه سرشار از خشم و انزجار باشد، سبب ضعف در سواد رابطه عاطفی فرد می‌شود و احساسات او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
عامل مؤثر دیگر در ضعف سواد عاطفی، تعاملات و روابط اجتماعی است. شکل امروزی تعامالات اجتماعی که به روابط مجازی و ارتباط از پشت گوشی‌های تلفن محدود شده است، تأثیر منفی بر سواد عاطفی دارد و فرصت ایجاد ارتباط سالم با دیگران را کاهش می‌دهد.

اثرات داشتن سواد عاطفی در رابطه
داشتن سواد عاطفی در زندگی افراد تأثیرات مثبت گسترده‌ ای دارد. در زیر تعدادی از این تأثیرات را بررسی می‌ کنیم:
روابط بهتر:
سواد عاطفی به افراد کمک می‌ کند تا در روابطشان با دیگران، به خصوص در روابط عاطفی و اجتماعی، بهتر عمل کنند. آن‌ ها بهتر می‌ توانند با دیگران ارتباط برقرار کرده و نیاز ها، احساسات و نگرش‌ های خود را به درستی انتقال دهند. این مهارت می‌ تواند رابطه زناشویی، خانوادگی، دوستانه و حتی روابط کاری را تقویت کند.
افزایش همکاری و تعامل مؤثر:
سواد عاطفی باعث افزایش توانایی همکاری و تعامل مؤثر در تیم‌ ها و گروه‌ ها می‌ شود. افراد با استفاده از مهارت‌ های سواد رابطه می‌ توانند بهتر با نزدیکان خود هماهنگ شوند، ایده‌ ها را به اشتراک بگذارند و به دستاورد های مشترک برسند.
بهبود در حل اختلافات:
داشتن سواد عاطفی به افراد کمک می‌ کند تا در مواجهه با درگیری‌ ها و اختلافات، راه‌حل‌ های سازنده و مؤثری پیدا کنند. آن‌ ها می‌ توانند از روش های مختلفی مانند گوش دادن فعال، قدرت بیان، درک عواطف و تعاملات غیرکلامی بهره‌ برداری کنند تا به توافقات منصفانه و پایدار برسند.
کاهش تنش و استرس:
این مهارت به افراد کمک می‌ کند تا ارتباطات سالم‌ تری برقرار کنند و از راه‌ های مؤثری برای بیان احساسات و نیاز های خود استفاده کنند.

تفاوت هوش عاطفی و سواد عاطفی
اصطلاح “هوش عاطفی” اول بار توسط دو محقق روان شناس، پیتر سالوی و جان مایر، مطرح شد که در پی تعیین کمیت هوش عاطفی بودند. اما اصطلاح “سوادعاطفی”  اولین بار بیست و یک سال پیش توسط “کلود استینر” مطرح شد
به طور خیلی خلاصه می توان گفت که سواد عاطفی در واقع نوعی هوش عاطفی(هیجانی) است که با قلب انسان سر و کار دارد و برآمده از آن است.
تیزهوشی عاطفی را می توان در راههای بسیار متعددی به کار گرفت. برای مثال، بعضی ها از راه رعب و وحشت، آدمها را به فرمانبرداری از خویش وادار می کنند. این افراد دارای این تیزهوشی عاطفی هستند که می تواند در آدم ها ایجاد وحشت کنند و روش های آنان در سر تا سر جهان روز به روز پیشرفت می کند. برخی افراد نیز از طریق آگهی های تبلیغاتی قادرند آدم ها را تشویق به دادن رای به فلان نامزد انتخاباتی یا خرید فلان کالا کنند.
اما یک نوع فوق العاده موفق از افراد تیزهوش عاطفی، سازندگان فیلم های کارتونی هستند که از طریق،
 به حرکت درآوردن تعدادی تصویر دو بعدی قادرند خیلی بهتر و ساده تر از هنرپیشگان زنده فیلم ها، احساسات و عواطف بچه ها را تحت تاثیر قرار دهند.
بنابراین تیزهوشی عاطفی را می توان در جهات مختلف به کار گرفت.
در بعد شخصی، مهارتهای عاطفی را می توان برای کنترل نفس یا آرام کردن خویش به کار برد یا از طریق ترساندن، نومید ساختن یا برانگیختن احساس گناه در دیگران، آنها را کنترل کرد. این مهارت ها به هر طریق، به عنوان شکلی از (هوش) عاطفی و هیجانی انسان محسوب  می شوند. اما آنچه مدنظر ماست آن دست از مهارت های عاطفی است که باعث بهبود زندگی همه انسان ها می شود نه گروه و دسته ای خاص و این مهارت ها که کیفیت روابط انسانی را بهبود می بخشند ریشه در قلب انسان دارند و از آنجا نشات می گیرند.

ارتباط نزدیک بین هوش هیجانی و سواد رابطه
ارتباط نزدیک بین هوش هیجانی و سواد رابطه، یک موضوع پرکاربرد است. افراد با توانایی در درک و مدیریت احساسات خود و دیگران، بهترین شرایط برای افزایش سواد رابطه را فراهم می‌کنند.
مطالعات مشاوره روانشناسی نشان می دهد توانمندی در هوش هیجانی و سواد رابطه نه تنها به هم مرتبط‌اند بلکه به یکدیگر تقویت می‌دهند. هوش هیجانی به معنای درک، ادراک، و مدیریت احساسات فردی و دیگران است. این مهارت اساسی نه تنها در زمینه‌ی شخصی بلکه در روابط اجتماعی و حرفه‌ای نیز اهمیت دارد. وقتی  کسی به خوبی احساسات خود و دیگران را درک می‌کند و قابلیت مدیریت آنها را دارد، این ویژگی‌ها به شدت تأثیرگذار بر سواد رابطه او خواهند بود. این فرد قادر به بهترین نحو ممکن با واکنش‌های احساساتی مختلف مواجه شده و در روابطش با دیگران، ارتباطات مؤثری برقرار می‌کند. در واقع، هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند تا ارتباطات عمیق‌تری بسازند، تعاملات مثبتی را تجربه کنند، و بهترین شکل ممکن در جوامع مختلف شوند. این توانایی در درک احساسات یکدیگر، مهارت در مدیریت خود و دیگران، و تعاملات مثبت میان فردی و گروهی را تقویت می‌کند. به عنوان مثال، یک فرد با هوش هیجانی بالا ممکن است در مواجهه با یک وضعیت چالش‌برانگیز، احساسات مثبتی را نسبت به چالش بپذیرد و به همراه دیگران برای یافتن راه‌حل‌های سازنده همکاری کند. این نحوه برخورد، نشان‌دهنده‌ی سواد رابطه‌ای فراگیر است که در ارتباط با دیگران اجتناب‌ناپذیر است. در نتیجه، نقش مثبت هوش هیجانی در تقویت سواد رابطه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این ارتباط نه تنها به فرد کمک می‌کند تا روابط خود را به بهترین شکل ممکن تجربه کند بلکه به ایجاد محیط‌های مثبت در جوامع و سازمان‌ها نیز کمک می‌کند.

تاثیر سواد رابطه بر زندگی زنانشویی
سواد رابطه یکی از عوامل مهم در بهبود زندگی زناشویی است. افزایش سواد رابطه باعث می شود که افراد بهتر بتوانند نیازها و درخواست های خود را ابراز کنند و برای رسیدن به رضایتمندی شخصی و شادی زناشویی بهتر درک کنند. با داشتن سواد رابطه، افراد می توانند بهتر درک کنند که تعامل با همسر چگونه است و چگونه می توانند با یکدیگر ارتباط موثر داشته باشند. به طور کلی، سواد رابطه می تواند بهبود قابل توجهی در زندگی زناشویی به وجود آورد.

چگونه سواد عاطفی داشته باشیم؟
برای داشتن سواد عاطفی خوب، می‌توانید از مراحل زیر استفاده کنید:
شناخت احساسات خود:
تمرین شناخت احساسات خود می‌تواند به دانش شما در مورد احساسات و واکنش‌های فردی کمک کند. احساسات شامل خشم، شادی، ترس، ناراحتی و حزن هستند و در فرآیند ارتباط با دیگران مورد استفاده قرار می‌گیرند. با شناخت احساسات خود می‌توانید بهتر و با دقت بیشتری به احساسات خود پاسخ دهید.
رشد و درمان شخصی:
با بازنگری در پیوند با خودتان، با فرآیند درمان شخصی، می‌توانید مهارت‌های ضروری را برای واکنش به احساسات خود بخود ابتدا کسب کنید. جلسات روان درمانی یا تمرین مدیتیشن می‌تواند به شما در فرآیند بیشتر رشد شخصی کمک کند.
درک بهتری از احساسات دیگران:
درک بهتری از احساسات شخصی دیگران، فشار زیادی را کاهش داده و دسترسی به احساسات شخصی دیگران را دستیابی‌پذیرتر می‌کند. در فرآیند درک بهتری در مجموعه احساسات دیگران، عواطف و احساسات شخصی بهینه‌تر تحلیل می‌شود.
پذیرش احساسات:
در فرآیند شما تلاش کنید تا به مقدار کافی پذیرای احساسات خود و احساسات شخصی دیگران باشید. این عمل بنیادی در بهبود واکنش به احساسات و حرفه ای شدن آن است.
تلاش و چالش سازی:
داشتن سواد عاطفی بستگی به وجود تلاش و چالش های برای تحلیل و ارتقای عملکرد شما دارد. در ادامه پس هر مرحله می‌تواند رایجی را با هدف بهبود سواد عاطفی خود آغاز نمایید.
داشتن سواد عاطفی واقعی و کسب تجربیات واقعی هنگام تفاوت‌های شخصی، برای فرد مهم است. با تمرین و تلاش مستمر و جدی برای بهبود این مهارت، می‌توانید به بهبود واکنش‌های خود در برابر احساسات، روابط برقرار کردن و فرآیند رشد شخصی دسترسی داشته باشید.

_________________________________________________________

مقالات دیگر