آلزایمر چیست؟
آلزایمر به انگلیسی alzheimer، یک اختلال پیشرونده‌‌ عصبی است که موجب می‌شود سلول‌های مغز به مرور زمان از بین بروند و باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، تفکر و رفتار بیمار می‌شود. همچنین این بیماری شایع‌ترین دلیل زوال عقل است. این بیماری پیشرونده است و به همین دلیل نشانه‌های این بیماری به آهستگی و در طول زمان بدتر می‌شود.
نشانه‌های آلزایمر در مراحل ابتدایی فراموشی متوسط است و در مراحل نهایی باعث می‌شود بیمار نتواند با محیط پیرامونش ارتباط برقرار کند و امورات زندگی را انجام دهد. پس از تشخیص بیماری آلزایمر به طور متوسط ۴ تا ۸ سال بیمار زنده خواهد ماند اما با درمان صحیح و دیگر عوامل بیمار می‌تواند تا ۲۰ سال پس از تشخیص بیماری زنده بماند.
دلیل اصلی بیماری آلزایمر هنوز کاملاً کشف نشده است اما هنگامی که پروتئین‌های داخل مغز عملکرد صحیحی نداشته باشند باعث اختلال در سلول‌های عصب مغز می‌شوند. این سلول‌ها اختلال یافته ماده‌ای سمی ترشح می‌کنند که موجب آسیب به نورون‌ها می‌شود و از برقراری ارتباط مابین سلول‌های عصب مغز جلوگیری می‌کند. این آسیب معمولا در بخش حافظه مغز رخ می‌دهد و سال‌ها قبل از بروز اولین علائم آلزایمر این اختلال ایجاد می‌شود.

علائم هشدار دهنده ابتلا به آلزایمر
کاهش توانایی یادآوری اطلاعات جدید
سوالات یا مکالمه‌های تکراری
فراموش کردن قرارهای ملاقات یا تاریخ
گم شدن در مسیری آشنا
اختلال در استدلال، انجام کارهای پیچیده و قضاوت
عدم درک مناسب خطرات
عدم توانایی رسیدگی به امور مالی
تصمیم‌گیری اشتباه در موارد ساده
اختلالات تشخیص فضا و چشمی
عدم توانایی تشخیص چهره‌ها و وسایل معمولی و ناتوانی در یافتن چیزهایی که در دیدرس هستند.
ناتوانی در استفاده از ابزارهای ساده و کارهای معمولی مانند درست پوشیدن لباس
مشکلات تکلم، خواند و نوشتن
ناتوانی در به یادآوری کلمات ساده هنگام صحبت کردن
اشتباهات مکرر گفتاری، خواندن و نوشتن
تغییرات خلقی و رفتاری
از دست دادن احساس همدردی
تغییرات خلقی غیرطبیعی مانند آشفتگی، بی‌حوصلگی و عدم علاقه به مراودات اجتماعی
رفتارهای هیجانی، وسواسی یا رفتارهای غیرقابل قبول اجتماعی

علائم کلی بیماری آلزایمر
دقت داشته باشید که همه ما تجربه فراموشی را داشته ایم که مقطعی و زودگذر بوده است. اما اگر دارای ۲ مورد از علائم آلزایمر که در ادامه شرح داده شده است، حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
    فراموش کردن اتفاقات و اطلاعات جدید: ساده‌ترین و شایع‌ترین نشانه آلزایمر، به خاطر سپردن اتفاقات و اطلاعات جدید توسط مغز است، به معنای دیگر فراموشی رخدادهای جدید از اولین نشانه‌های بروز آلزایمر است. سردرگمی درباره اتفاقاتی که اخیر رخ داده، عدم درک دست از زمان و… از مثال‌هایی است که ممکن در این شرایط برای بیمار پیش آید.
    فراموشی پایدار و پیش رونده: در بیماران مبتلا به آلزایمر، این فراموشی با گذشت زمان مداومت پیدا کرده و شدت بیشتری می یابد تا جایی که حتی ممکن است نام اعضای خانواده و کارهای روزانه خود را نیز از یاد ببرند.
    سخت بودن پیدا کردن کلمات مناسب و درست: مبتلایان در پیدا کردن کلمات صحیح و حتی ساده در حین صحبت کردن و انتقال مفاهیم دچار مشکل هستند. هم چنین در گفتار، نوشتار و خواندن مکررا اشتباهاتی دارند.
    ناتوانی در تشخیص و انجام کارها: در این حالت افراد در تشخیص چهره ها و ابزار ساده و همچنین یافتن وسایلی که مقابل چشمشان نیست، دچار مشکل می شوند. هم چنین در استفاده از ابزار ساده و انجام کارهای ساده نظیر مرتب لباس پوشیدن، ناتوان هستند.
    مشکل در خواندن و نوشتن نیز ممکن است در بیمار آلزایمری مشاهده شود.
    نداشتن درک درست از زمان و مکان: این افراد درک درستی از زمان و مکان ندارند و حتی گاهی ممکن است خود را در صحنه ای از خاطرات و خود را بین درگذشتگان خود ببینند.
    کم شدن قدرت قضاوت: در حل مشکلات روزانه با مشکل مواجه هستند. مثلا اگر چیزی بشکند نمی دانند باید آن را چه کار کنند.
    در انجام کارهای پیچیده و استدلال کردن دچار اختلال: این افراد توان رسیدگی به امور مالی و بانکی ندارند. هم چنین درک درستی از خطرات ندارند.
    تغییرات رفتاری و خلقی: تغییرات خلقی نظیر آشفتگی، لج باز شدن، اعتماد نداشتن به دیگران و گوشه گیر شدن از علائمی است که شروع و به مرور زمان تشدید می شوند.
    افسردگی از علائم همراه آلزایمر است.
    بی قراری از دیگر علائم این بیماری بوده که در صورت پیشرفت بیماری با پرخاشگری و یا اضطراب بی دلیل همراه است.

عوامل موثر در ابتلا به آلزایمر
عوامل متعددی می‌تواند سبب ایجاد آلزایمر شوند. هر یک از مواردی که در لیست زیر آورده‌ایم می‌توانند در ابتلا به آلزایمر نقش مهمی داشته‌باشند.
۱. سن و جنسیت
افزایش سن بزرگترین عاملی است که خطر ابتلا به آلزایمر به همراه دارد. از هر ۱۰۰۰۰ نفر افراد بین ۶۵ تا ۷۴ سال ۲ نفر به آلزایمر مبتلا می‌شوند در حالی که این آمار برای افراد بالا ۸۵ سال ۳۷ نفر است.
آمار نشان داده که تفاوت اندکی بین درصد زنان و مردان مبتلا به آلزایمر وجود دارد و زنانی که دچار بیماری آلزایمر شده‌اند بیشتر از مردان مبتلا به این بیماری عمر می‌کنند.
۲. ژنتیک
آلزایمر ارثی یا ژنتیکی است؟ خطر ابتلا به آلزایمر در کسانی که سابقه آلزایمر در اقوام درجه ۱ آن‌ها وجود داشته، بیشتر است. هرچند عوامل تغییرات و جهش ژنتیکی نیز در ابتلا به این بیماری موثر هستند اما کمتر از ۱ درصد مبتلایان به آلزایمر را شامل می‌شوند.
۳. سندروم داون
تعداد زیادی از افرادی که دچار سندروم داون هستند دچار آلزایمر می‌شوند و این بیماری در حدود ۱۰ تا ۲۰ سال زودتر در افراد مبتلا به سندروم داون خود را نشان می‌دهد.
۴. بیماری اختلال شناختی خفیف (MCI)
اختلال شناختی خفیف، اختلالی در حافظه یا دیگر مهارت‌های تفکری است. این بیماری مانع عملکرد روزمره افراد مبتلا نمی‌شود اما خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل آن‌ها تهدید می‌کند.
۵. ضربه به سر
کسانی که سابقه ضربه‌های شدید به سر دارند بیشتر در خطر ابتلا به آلزایمر هستند.
۶. خواب نامنظم
پژوهش‌ها نشان داده خواب نامنظم و مشکلات خواب می‌توانند خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش دهند.
۷. سبک زندگی و سلامت قلب
تحقیقات نشان داده برخی از عواملی که موجب بیماری‌های قلبی می‌شوند باعث افزایش خطر ابتلا به آلزایمر نیز می‌شوند. کمبود تحرک و عدم ورزش کردن، چاقی، استعمال دخانیات یا در معرض آن بودن، فشار خون و کلسترول بالا و همچنین دیابت نوع ۲ عواملی هستند که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهند. با تغییر سبک زندگی مانند ورزش کردن، رژیم غذایی کم چرب و مصرف میوه می‌توان خطر بروز آلزایمر را کاهش داد.

تشخیص آلزایمر
برای تشخیص بیماری آلزایمر یک تست واحد وجود ندارد، متخصص مغز و اعصاب و بهترین دکتر و متخصص آلزایمر برای تشخیص بیماری باید نشانه‌ها، علائم بیماری، سابقه بیماری و احتمال دیگر بیماری‌های مغزی را بررسی کند. در این‌جا انواع تست‌ها و آزمایش‌های لازم را برای تشخیص و مدیریت آلزایمر به اختصار بیان می‌کنیم.
۱. گزارش بیمار از بیماری الزایمر
یکی از عوامل اصلی تشخیص آلزایمر گزارش خود بیمار درمورد علائم بیماری است، همچنین اطلاعات زندگی رومزه بیمار از اقوام درجه ۱ و کسانی که با بیمار زندگی می‌کنند نیز می‌تواند در تشخیص بیماری موثر باشد.
۲. آزمایش و عکس‌ برداری
عکسیرداری‌های مغزی می‌توانند در تشخیص بیماری و حذف بیماری‌های مشابه یا در تشخیص دقیق نوع بیماری زوال عقل و علائم آن موثر باشند. از این رو مجموعه‌ای از ابزارهای دقیق برای تشخیص زوال عقل با دقت بالا طراحی شده است که می‌تواند بیماری آلزایمر را تشخیص دهد.
۳. آزمایش های فیزیکی و عصبی
برای تشخیص آلزایمر در وهله اول پزشک تست‌هایی مانند عکس‌العمل، قدرت و عملکرد عضلات، تست برخاستن و راه رفتن در طول اتاق، تست بینایی و شنوایی، تعادل‌سنجی و بالانس را برای بررسی سلامت عصبی انجام می‌دهد.
۴. آزمایش های پزشکی دمانس
ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق‌تر بیماری و همچنین بررسی بهتر مهارت‌های تفکر و حافظه آزمایش‌های پزشکی را تجویز نماید. این آزمایش‌ها جزئیات عملکرد روانی و اختلاف عملکرد مغز بیمار با مغز سالم را نشان می‌دهند. همچنین این آزمایش‌ها برای تعیین دقیق نحوه گسترش بیماری در آینده ضروری هستند.
۵. تصویربرداری مغزی
برای تشخیص ناهنجاری‌ها و مشکلات مغزی ناشی از دیگر بیماری‌ها جز آلزایمر مانند سکته مغزی یا تومور که می‌توانند باعث تغییر در بافت مغز شوند انجام می‌شود. تصویر برداری مغزی به دو شیوه انجام می‌شود که مختصر شرح می‌دهیم.
۶. آزمایش MRI
در این روش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تصویربرداری از مغز استفاده می‌شود. تصویربرداری MRI برای حذف دیگر بیماری‌ها و شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. ام ار ای مغز چند دقیقه طول میکشد؟ حدود ۳۰ دقیقه تا حداکثر یک ساعت زمان خواهد برد.
۷. تصویربرداری CT
سی تی اسکن، نوعی تصویربرداری تکنولوژی اشعه ایکس است که بخش‌هایی از مغز و لایه‌های آن را نشان می‌دهد. از این روش برای حذف گزینه تومور مغزی، سکته و علائم ناشی از آسیب‌های مغزی استفاده می‌شود.
۸. تصویربرداری PET
در این نوع تصویربرداری یک ماده رادیواکتیو ضعیف ردیاب را در خون تزریق می‌کنند که ویژگی‌های خاصی را در مغز نشان می‌دهد. این نوع تصویربرداری به سه روش انجام می‌شود.
۹. روش تصویربرداری FDG
در این روش بخش‌هایی از مغز که نرون‌ها مواد مغذی کافی دریافت نمی‌کنند شناسایی می‌شود و الگوی تغییر متابولیسم نرون‌ها را نشان می‌دهد که می‌تواند به تشخیص آلزایمر و دیگر بیماری‌های زوال عقل کمک کند.
۱۰. روش تصویربرداری آمیلوئید
این روش می‌تواند بار رسوبات آمیلوئید در مغز را اندازه‌گیری کند. این نوع تصویربرداری بیشتر در تحقیقات پزشکی استفاده می‌شود اما همچنین در موارد خاص بیماران غیرمعمولی یا بیمارانی با نشانه‌های اولیه زوال عقل استفاده می‌شود.
۱۱. آزمایش Tau برای زوال عقل
در این روش بار نوروفیبریلای مغز اندازه‌گیری می‌شود که فقط در پژوهش‌ها استفاده می‌شود. محققان و پزشکان بر روی آزمایش‌هایی کار می‌کنند که بتواند شواهد بیولوژیکی پروسه بیماری را در مغز اندازه‌گیری کند. این آزمایش‌ها می‌تواند دقت تشخیص را بهبود بخشند و تشخیصی زودهنگام به همراه داشته باشند.

راههای پیشگیری از آلزایمر
تغییر سبک زندگی مهمترین عامل در پیشگیری از زوال عقل و آلزایمر است. پیروی از رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، تحرک و فعالیت فیزیکی، اجتناب از استرس و خواب کافی را می‌توان مهمترین عوامل در این زمینه دانست. در ادامه ۹ راهکار موثر در پیشگیری از ابتلا به این بیماری را به اختصار مورد بررسی قرار می‌دهیم.
۱- مکالمه به یک زبان دیگر را بیاموزید
به گزارش نشریه Neurology، دوزبانه بودن می‌تواند مهارت‌های شناختی را به طور کلی تقویت کند و به طور میانگین پیشرفت این بیماری را به میزان چهار سال به تاخیر بیاندازد.
۲- توان مغزی خود را تقویت کنید
به گفته محققان مرکز آلزایمر راش در آمریکا، افراد سالمندی که به طور مستمر به مطالعه کتاب و روزنامه می‌پردازند، جدول و معما حل می‌کنند یا بازی‌های فکری انجام می‌دهند، ریسک ابتلا به آلزایمر را به میزان ۴۷ درصد کاهش می‌دهند.
۳- از رژیم غذایی مدیترانه‌ای استفاده کنید
بر اساس تحقیقات دانشگاه کلمبیا، رژیم غذایی غنی از سبزیجات، میوه‌ها، ماهی و چربی‌های غیراشباع با کاهش ۴۸ درصدی ریسک ابتلا به بیماری‌های شناختی ارتباط دارد.
رژیم مدیترانه‌ای به طور معمول شامل چربی‌های اشباع نشده مانند روغن زیتون، آجیل و آووکادو، همراه با سبزیجاتی مانند کرفس، اسفناج و هویج است. این سبزیجات غنی از نیتریت و نیترات هستند و ترکیب این دو گروه غذایی باعث تشکیل اسیدهای چرب نیترو می شود. در رژیم غذایی مدیترانه‌ای جایی برای گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده و قندهای مصنوعی وجود ندارد. استفاده از مقادیر زیاد میوه، سبزیجات، روغن زیتون، لوبیا و غلات و محصولات لبنی کم چرب در این رژیم غذایی توصیه شده است.
۴- قهوه بنوشید
به گزارش نشریه Alzheimer Disease افرادی که روزانه ۳ تا ۵ فنجان قهوه مصرف می‌کنند، ریسک ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را به میزان ۶۵ درصد کاهش می‌دهند.
۵- فشار خون خود را کاهش دهید
بر اساس گزارش نشریه American Medical Association Neurology کنترل فشار خون قبل یا در مراحل اولیه ابتلا به آلزایمر می‌تواند عوارض این بیماری را به تاخیر انداخته و کاهش دهد.
جدیدترین آمار منتشر شده از سازمان جهانی بهداشت در مورد فشار خون
-فشار خون یک وضعیت جدی پزشکی است که میزان خطر بروز بیماری‌های قلبی، مغزی، کلیه و سایر بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
- حدود ۱.۱۳ میلیارد نفر در سراسر جهان به فشار خون بالا مبتلا هستند که حدود دو سوم این آمار در کشورهای فقیر و کم‌درآمد زندگی می‌کنند.
فشار خون بالا علت اصلی مرگ زودرس در سراسر جهان است.
-یکی از مهمترین اهداف بهداشت جهانی در زمینه بیماری‌های غیرمسری، کاهش فشار خون بالا به میزان ۲۵ درصد تا سال ۲۰۲۵ میلادی است.
دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای کاهش فشار خون
-کاهش مصرف نمک به میزان کمتر از پنج گرم در روز
-مصرف میوه و سبزی در رژیم غذایی روزانه
-ورزش منظم
-عدم استعمال دخانیات و مصرف الکل
-اجتناب از مصرف غذاهای چرب
-اجتناب از مصرف چربی‌های ترانس
-بررسی روزانه فشار خون
-جلوگیری از استرس
-درمان فشار خون در صورت افزایش
۶- اسیدهای چرب مصرف کنید
اسیدهای چرب امگا ۳ که در ماهی سالمون، کولی، مغز گردو و سایر مواد غذایی یافت می‌شود، با کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر و کند شدن اختلال‌های شناختی ارتباط دارد.
۷- سیگار نکشید
به گزارش نشریه Archives of Internal Medicine ریسک ابتلای افرادی که در میانسالی سیگار می‌کشند، به بیماری آلزایمر ۱۵۷ درصد بیش از افراد غیرسیگاری است. همچنین ترک سیگار در سنین پایین‌تر، به طور کلی موجب کاهش ریسک ابتلا به زوال عقل می شود.
۸- تحرک داشته باشد
به گفته محققان دانشگاه ایلینوی تمرینات هوازی متوسط مانند پیاده‌روی می‌تواند اتصالات موجود در مدارهای مغزی را تقویت کرده و قابلیت‌های شناختی از جمله برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی، انجام همزمان امور و تدوین استراتژی را بهبود بخشد.
۹- استرس خود را کاهش دهید
به گزارش نشریه Neuroscience تجربیات استرس زا در زندگی با تشدید بیماری آلزایمر در ارتباط هستند. با وجود این فعالیت‌های کاهش دهنده استرس مانند یوگا و مدیتیشن می‌تواند منجر به بهبود کارکردهای شناختی و کاهش شدت بیماری آلزایمر شود.

برای کمک به بیمار آلزایمر چه می‌توانیم بکنیم؟
از علائم و عوارض آلزایمر در زندگی روزمره مبتلایان زیاد صحبت کردیم، اولین حمایت و کمک خانواده و اطرافیان بیمار آلزایمر درک شرایط و علائم بیماری است.
تغییر در مهارت‌های رفتار ناشی از آلزایمر را بپذیرید. با پیشترفت بیماری ممکن از صحبت کردن و استفاده از کلمات مناسب برای افراد مبتلا به بیماری سخت شود، ممکن است بیمار کلمات را فراموش کند و مکث زیادی در بین صحبت‌هایش باشد.
    در این شرایط هنگام صبحت با فرد، صبور باشید.
    تماس چشمی داشته باشید. به بیمار نشان دهید به او توجه دارید و امکان تمرکز کردن برای درک مسیر گفت و گو را فراهم کنید.
    به زبان بدن فرد توجه کنید، اشاره‌ها او را درک کنید. به احساسات توجه نشان دهید.
    برای جلوگیری از تاثیر آلزایمر در توانایی حرف زدن بیمار، مدام با فرد گفت‌وگو کنید.
    بامزه باشید و استرس را از گفت و گو دور کنید.
    انتظار تغییر خلق و خو و رفتار بیمار را داشته باشید.
    سعی کنید محیط امن و بدون استرسی ایجاد کنید.
    کارهای روزانه فرد را ساده کنید، سعی کنید محیط آشنا و راحت باشد تا بیمار در انجام کارهای روزمزه خود به مشکل نخورد.
    به بیمار کمک کنید روتین روزانه‌ ساده‌ای داشته باشد.
    زندگی فرد را تحت کنترل نگیرید، طوری که بیمار احساس کند از کار افتاده است و دیگر نمی‌تواند به خود اعتماد کند. حمایت و مراقبت خود را نشان دهید.

_________________________________________________________

مقالات دیگر