بیماری اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی به نوعی اختلال روانی اتلاق میشود
بیماری اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی به نوعی اختلال روانی اتلاق میشود که با توهم، هذیان و اختلال در تفکر همراه است. به صورت کلی اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی یکی از پیچیدهترین اختلالات روانی است که تأثیر عمیقی بر زندگی افراد مبتلا و خانوادههای آنان میگذارد. این بیماری مزمن روانی، که معمولاً در اوایل جوانی آغاز میشود، با تغییرات شدید در رفتار، افکار و احساسات همراه است و میتواند موجب بروز توهمات، هذیانها و اختلالات شناختی شود. بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است توانایی تمایز بین واقعیت و خیال را از دست بدهد و در نتیجه، نیازمند مراقبتهای ویژه و دائمی باشد.
با توجه به پیچیدگیهای این بیماری، بیماران اسکیزوفرنی به حمایتهای حرفهای و علمی نیاز دارند تا بتوانند با چالشهای روزمره خود مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود ببخشند. در این راستا، نقش پرستار بیمار و خدمات شرکت پرستاری به شدت اهمیت پیدا میکند. پرستاران متخصص در زمینه اسکیزوفرنی با دانش و تجربهای که دارند، میتوانند به بیماران کمک کنند تا بهبود پیدا کنند و به جامعه بازگردند.
بیماری اسکیزوفرنی چیست؟
همانطور که پیش از این هم اشاره کردیم، اسکیزوفرنی که در فارسی به نام روان گسیختگی نیز شناخته میشود، یک اختلال مزمن و پیچیده روانی است که باعث اختلال در تفکر، احساسات و رفتار میشود. این بیماری میتواند به طور قابلتوجهی توانایی بیمار اسکیزوفرنی را در شناخت واقعیت و تمایز آن از توهمات مختل کند و به مشکلات جدی در زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی منجر شود.
تعریف علمی اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یک اختلال روانپریشی است که با ناهنجاریهای شدید در ادراک و شناخت همراه است. این اختلال معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی آغاز میشود و میتواند تأثیرات گستردهای بر عملکرد مغز داشته باشد. اسکیزوفرنی از دو واژه یونانی “schizo” به معنای تقسیم و “phren” به معنای ذهن یا روح گرفته شده است، که به جدا شدن فرد از واقعیت اشاره دارد.
اساس زیستشناختی و شناختی بیماری
بیماری اسکیزوفرنی ناشی از تغییرات شیمیایی و ساختاری در مغز است. تغییر در سطوح انتقالدهندههای عصبی، به ویژه دوپامین و گلوتامات، میتواند باعث ایجاد ناهنجاریهای روانی در بیماران اسکیزوفرنی شود. این تغییرات شیمیایی منجر به اختلال در توانایی مغز برای پردازش اطلاعات به طور صحیح و هماهنگ میشود. این تغییرات ممکن است با ساختارهای مغزی مانند آمیگدالا و هیپوکامپ مرتبط باشند که نقش مهمی در تنظیم احساسات و حافظه دارند.
اسکیزوفرنی سراغ چه کسانی می رود؟
شاید باورتان نشود اما تحقیقات نشان می دهد بیماری اسکیزوفرنی تحت تاثیر وضعیت ژنتیک فرد به وجود می آید. اگر پدر و مادری به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا باشند، حدود ۴۰ درصد احتمال دارد که فرزندشان به این بیماری مبتلا شود. حال اگر تنها یکی از والدین بیمار اسکیزوفرن باشد، به احتمال ۱۲ درصد فرزند او نیز به این بیماری مبتلا می شود و حتی اگر خواهر یا برادر فرد مبتلا باشند باز هم به نسبت ۱۲ درصد احتمال ابتلای او به اسکیزوفرنی وجود دارد. البته باید بدانید تنها عامل ژنتیک نمی تواند در بروز اسکیزوفرنی تاثیرگذار باشد، بلکه عوامل مهیاسازی نیز وجود دارد که در بروز اسکیزوفرنی نقش دارد و می تواند بیماری را شعله ور یا خاموش کند. استرس های زندگی و موادمخدر و محرک عوامل مهیاسازی هستند که می توانند روی عوامل زمینه ساز مثل عوامل ژنتیک تاثیر بگذارند. در حقیقت شرایط محیطی می تواند زمینه ژنتیک خفیف را شعله ور یا آن را اصلاح کند.
نشانه ها و علائم بیماری اسکیزوفرنی
بیمارای مبتلا به اسکیزوفرنی دنیای درونی و طرز رفتار و اخلاقشان به طور ویژه ای تغییر پیدا میکنه که احتمالا بصورت یکی ازموارد زیر هست:
گوشه گیری اجتماعی
زوال شخصیت (یه حس غیرواقعی، مبهم و در حالت رویا بودن)، که بعضی مواقع با اضطراب شدید همراه میشه.
کاهش اشتها
هذیان
توهم (شنیدن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند)
احساس کنترل شدن توسط نیروهای خارجی
حرفای نامربوط
معمولا افراد مبتلا به اسکیزوفرنی فاقد هرگونه نشانه خارجی مبنی بر بیماربودن فرد هستن. در مواردی که بیماری شدید شده و آشکارتر میشه، شخص دچار رفتارهای عجیب و غریب می شه. بعنوان مثال ممکنه خودش رو با آلومینیوم بپوشونه چرا که فکر میکنه با این کار از انتشار افکار و ورود امواج مخرب به مغزش جلوگیری می کنه.
رفتار افراد اسکیزوفرن بسته به شدت بیماری بسیار متفاوته. در مراحل فعال، ممکنه جملات غیرمنطقی رو به هم ربط بده یا با خشم کنترل نشده و یا خشونت در برابر تهدید واکنش نشان بده. در مراحل نسبتا منفعل بیماری، به نوعی دچار فقدان شخصیت، کم تحرکی و کاهش عواطف و احساسات میشه (به این حالت اصطلاحا flat affect میگن). افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکنه هر از گاهی دچار این قبیل افراط و تفریط ها بشن و رفتار اونا همیشه قابل پیش بینی نیست.
راههای مدیریت و کنترل روان گسیختگی
1. مشاوره روانشناختی: مشاوره با یک متخصص روانشناسی میتواند به شناسایی علائم و علتهای این بیماری کمک کند و راههای مدیریت آن را ارائه دهد.
2. تمرینات آرامش: تمرینات آرامش مانند یوگا و مدیتیشن میتوانند به کاهش استرس و اضطراب کمک کنند.
3. تغذیه سالم: مصرف غذاهای سالم و تنوع در رژیم غذایی میتواند به تقویت روحیه و مدیریت روان گسیختگی کمک کند.
چه کار کنیم که دچار روان گسیختگی نشویم؟
مدیریت استرس:
یادگیری تکنیکهای مدیریت استرس مثل تمرینات آرامش، مدیتیشن، و یوگا میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند.
تغذیه سالم:
مصرف غذاهای سالم و تنوع در رژیم غذایی میتواند به تقویت روحیه و مدیریت بهتر اضطراب کمک کند. اجتناب از مصرف بیش از حد قند و غذاهای پرفشار مفید است.
ورزش منظم:
ورزش به ترشح هورمونهای خوشحالی و کاهش استرس کمک میکند. حتی یک پیادهروی روزانه میتواند تأثیر مثبتی داشته باشد.
منظم خواب:
تا حد ممکن به خواب منظم و کافی توجه کنید. کمبود خواب میتواند عامل افزایش استرس باشد.
مدیریت زمان:
برنامهریزی موثر و مدیریت زمان به کاهش فشارها و استرسهای روزمره کمک میکند.
صحبت با کسی:
در مواقع نیاز، با دوستان یا خانواده خود در مورد مشکلات و نگرانیهایتان صحبت کنید. به اشتراکگذاری احساسات میتواند تراپی ذهنی موثری باشد.
مشاوره روانشناختی:
در صورتی که اضطراب و استرس به طور مداوم و شدید شما را تحت تأثیر قرار داده و کیفیت زندگیتان را تحت تأثیر گذاشته، مشاوره روانشناختی از یک متخصص میتواند مفید باشد.
ترک عادتهای مخرب:
ترک عادتهای مضر مثل مصرف مواد مخدر و الکل میتواند به بهبود روحیه و کاهش اضطراب کمک کند.
در نهایت، توجه به بهداشت روحی و فیزیکی خود و درخواست کمک از متخصصین در صورت نیاز، میتواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.
نتیجهگیری
روان گسیختگی یک وضعیت روحی پیچیده است که بسیاری از افراد با آن مواجه میشوند. شناخت علائم و علل آن و استفاده از راههای مدیریت مناسب میتواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند. اگر احساس میکنید که با روان گسیختگی دست و پنجه نرم میکنید، بهتر است به یک متخصص روانشناسی مراجعه کنید و راههای مدیریتی مناسب را از او دریافت کنید.